Υπό Γ.Δ. ΠΑΛΗΜΕΡΗ

ΑΘΗΝΑ 2008

Τα διατροφικά συμπληρώματα και οι φυτικές ουσίες λαμβάνονται σήμερα από μεγάλο μέρος του πληθυσμού – εκτός των ασθενών – πολλές φορές χωρίς ενδείξεις για την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια. Πολλές φορές οι ασθενείς δεν αποκαλύπτουν στον θεράποντα ιατρό τους ότι λαμβάνουν τις ουσίες αυτές με αποτέλεσμα ανεπιθύμητες ενέργειες.

Α’. Διατροφικά συμπληρώματα – Βιταμίνες – Ιχνοστοιχεία

Στον γενικό όρο διατροφικά συμπληρώματα περιλαμβάνονται οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία, τα οποία θεωρούνται ως αντιοξειδωτικές ουσίες οι οποίες καταπολεμούν τα οξειδωτικά υπολείμματα του μεταβολισμού, υπόλογα για πολλά νοσήματα και το γήρας.

Η θεωρία αυτή αρχίζει να έχει σήμερα λιγότερους οπαδούς εκ των ερευνητών, θεωρούντες ότι οι ελεύθερες ρίζες συμβάλλουν θετικά στους διάφορους μηχανισμούς του μεταβολισμού και των χρόνιων νόσων.

Η βιομηχανία των διατροφικών συμπληρωμάτων ανέρχεται παγκοσμίως σε 60 δισεκατομμύρια $ και 50% του πληθυσμού – τουλάχιστον στις ΗΠΑ – τα λαμβάνουν, το δε 25% δεν το αναφέρουν στον ιατρό τους. Υπάρχουν τουλάχιστον 17000 διατροφικά συμπληρώματα με διαφορετικές συνθέσεις βιταμινών και ιχνοστοιχείων πολλά δε και με συνδυασμό φυτικών ουσιών.

Συνήθως λαμβάνονται από το κοινό πολυβιταμινούχα σκευάσματα για ενίσχυση της γενικής υγείας χωρίς καμιά ειδική ένδειξη και ως συμπλήρωμα της κλασσικής φαρμακολογίας. Λαμβάνονται κυρίως από γυναίκες και άτομα μέσης ηλικίας. Έρευνα η οποία έγινε το 2006 έδειξε ότι απ’ όσους ελάμβαναν τα πολυβιταμινούχα αυτά σκευάσματα το 10,6% τα ελάμβαναν για βελτίωση της γενικής υγείας, 3,5% για την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς και 1,5% για τον καταρράκτη. Από άλλη έρευνα της ίδιας συγγραφέως και των συνεργατών της το 2005 σε άτομα τα οποία προσήρχοντο για εξέταση σε Οφθαλμολογική Κλινική, ευρέθη ότι 58% χρησιμοποιούσαν σε καθημερινή βάση πολυβιταμινούχα σκευάσματα και 8% φυτικά προϊόντα. Στην National Health and Nutrition Examination Survey 1999-2000, 52% εδήλωσαν ότι τον προηγούμενο μήνα της ερεύνης έλαβαν πολυβιταμινούχα/φυτικά σκευάσματα.

Τρία είναι τα κυριώτερα οφθαλμολογικά νοσήματα για τα οποία επιζητείται θεραπεία με διατροφικά συμπληρώματα: η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, ο καταρράκτης και η ηλικιακή εκφύλισης της ωχράς.

Δυστυχώς οι συγγενείς – κληρονομικές – εκφυλίσεις του αμφιβληστροειδούς π.χ. μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια δεν φαίνεται από καμιά τεκμηριωμένη έρευνα ότι ευνοούνται από την χορήγηση των φαρμάκων αυτών, τα οποία φαίνεται ότι παίζουν τον ρόλο της ψυχολογικής βοήθειας.

1) Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια

Δια την διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια τρεις μεγάλες επιδημιολογικές έρευνες (Saint Louis valley Diabetes Study, The Atherosclerosis Risk in Communities Study, Third National Health and Nutrition Examination Survey) έδειξαν ότι δεν υπάρχει καμιά απόδειξη ότι η λήψη βιταμινών ή καρωτινοειδών επιδρά στην μη εμφάνιση ή στην μη εξέλιξη της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας. Για τις φυτικές ουσίες δεν υπάρχει καμιά έρευνα που να υποστηρίζει ευεργετική επίδραση από την λήψη τους στη διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια.

2) Καταρράκτης

Παρά τα θεαματικά αποτελέσματα τα οποία προσφέρει σήμερα η χειρουργική του καταρράκτη, πολλοί ασθενείς προσπαθούν να αποφύγουν την επέμβαση και να καθυστερήσουν την περαιτέρω θόλωση του κρυσταλλοειδούς φακού με πολυβιταμινούχα σκευάσματα.

Οι ενδείξεις όμως από πολλές μελέτες με σημαντικό αριθμό ατόμων (Women Health Study με 39876 συμμετέχουσες, Physicians Health Study με 22071 συμμετέχοντες, Nurses Health Study με 50828 συμμετέχουσες, Blue Mountain Study με 2900 συμμετέχοντες κ.λπ.) καταλήγουν ότι η χρήση ιχνοστοιχείων και βιταμινών δεν βοηθούν στην πρόληψη της θολώσεως ή και στην περαιτέρω επιδείνωση της θολώσεως. Μελέτες σε μικρότερο αριθμό ατόμων οι οποίες έδειξαν μικρή αναστολή της θολώσεως του κρυσταλλοειδούς φακού αυτή πιθανό να οφείλετο σε διαφορετικό τρόπο ζωής ή σε άλλους παράγοντες π.χ. μη καπνιστές. Ως προς τις φυτικές ουσίες δεν υπάρχει καμιά έρευνα που να αποδεικνύει ότι η λήψη τους εμποδίζει την εμφάνιση του καταρράκτη ή την μη επιδείνωση του.

3) Ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς

Το ενδιαφέρον του κοινού για την βοήθεια που προσφέρουν οι βιταμίνες στην εξέλιξη ή την πρόληψη της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς – σημαντικού προβλήματος λόγω αυξήσεως του προσδόκιμου επιβιώσεως άνω των 60 ετών – αναζωπυρώθηκε ιδίως μετά τη δημοσίευση των αποτελεσμάτων της AREDS (Age Related Eye Disease Study Research group).

Στην μελέτη αυτή οι ασθενείς οι οποίοι ελάμβαναν μεγάλες δόσεις αντιοξειδωτικών (Bit.C 500 mg, Ε 400 IU, β καρωτίνη 15 mg, ψευδάργυρο 80mg υπό την μορφή οξειδίου του ψευδαργύρου και χαλκό 2 mg υπό την μορφή οξειδίου του χαλκού) είχαν 25% μικρότερη πρόοδο προς τα τελικά στάδια της νόσου (νεοαγγείωση και γεωγραφική ατροφία) αν ήδη ευρίσκοντο σε ενδιάμεσο ή προκεχωρημένο στάδιο της νόσου. Δεν υπήρχε κανένα κέρδος από την χορήγηση των αντιοξειδωτικών ουσιών στους ασθενείς με πρώιμα στάδια.

Τα ίδια αποτελέσματα έδειξε αργότερα και η Rotterdam Study. Η Blue Mountain Eye Study δεν βρήκε καμιά σχέση μεταξύ βιταμινών, ψευδαργύρου και καρωτίνης στην εξέλιξη της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς και η Beaver Dam Study βρήκε μόνον μια ανάστροφη σχέση μεταξύ βιταμίνης Α και Ε σε σχέση με τα μεγάλα Drusen, τα οποία πολλές φορές προηγούνται της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς.

Η χορήγηση των αντιοξειδωτικών ουσιών σε άτομα μιας οικογένειας της οποίας κάποιο μέλος παρουσιάζει ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς είναι άσκοπος, διότι αφενός δεν υπάρχει καμιά μελέτη η οποία να το τεκμηριώνει αφετέρου δε ίσως να υπάρχει και κάποιος κίνδυνος διότι πράγματι οι υπερβολικές δόσεις των βιταμινών κρύβουν σχετικούς κινδύνους.

Είναι γνωστό ότι η υπερβολική δόση προσχηματισμένης βιταμίνης Α – ρετινόλη (συνιστώμενη ημερήσια δόσις βιταμίνης Α 700 mg ημερησίως για τις γυναίκες και 800 mg για τους άνδρες) έχει αυξημένο κίνδυνο οστεοπορώσεως και κατάγματος του ισχίου. Υπάρχουν μερικές ενδείξεις στην βιβλιογραφία ότι βοηθά στους πάσχοντες από δυστροφία της ωχράς τύπου Sorsby, αλλά στις περιπτώσεις μελαγχρωστικής αμφιβληστροειδοπάθειας δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι προσφέρει κάποια βοήθεια. Οι καπνιστές θα πρέπει να αποφεύγουν την β-καρωτίνη (δόση συνιστώμενη 20 mg ημερησίως) διότι έχουν αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονος, έχουν δε περιγραφεί και περιπτώσεις καλοήθους ενδοκρανιακής υπερτάσεως. Υψηλές δόσεις βιταμίνης Ε (πέραν της συνιστώμενης 15 mg ημερησίως) προκάλεσαν αιμορραγικά εγκεφαλικά επεισόδια, ιδίως όταν ταυτοχρόνως ελαμβάνετο και ασπιρίνη. Εκτός αυτού τα διάφορα συμπληρώματα, περιέχουν συνήθως ως πηγή βιταμίνης Ε, την α-τοκοφερόλη αν και η γ και δ τοκοφερόλη είναι πολύ ισχυρότερες και συμμετέχουν σε ποικίλους μηχανισμούς που αφορούν στην παθογένεια των χρόνιων νόσων.

Σημαντικό ρόλο στην φυσιολογική λειτουργία του μελαγχρου επιθηλίου έχει ο ψευδάργυρος. Στην μελέτη AREDS εχορηγήθη σε μεγάλη δόση αντί της συνιστώμενης ημερήσιας δόσεως 8 mg για τους άνδρες και 11 mg για τις γυναίκες και σε συνδυασμό με τα χορηγηθέντα αντιοξειδωτικά ελάττωσε τον κίνδυνο προόδου της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς προς τα τελικά στάδια εφόσον προϋπήρχε ήδη η νόσος. Η βιοδιαθεσιμότητα των αλάτων του ψευδαργύρου τα οποία υπάρχουν στα διάφορα διατροφικά συμπληρώματα διαφέρει.

Χρειάζεται μεγάλη προσοχή στην λήψη του ψευδαργύρου διότι αφενός μεν επηρεάζει την πρόσληψη του χαλκού αφετέρου δε διότι ο οργανισμός δεν διαθέτει μηχανισμό για να αποβάλει την υπερβολική δόση όπως π.χ. συμβαίνει με τις υδατοδιαλυτές βιταμίνες. Στην μελέτη AREDS η χορήγηση ψευδαργύρου οδήγησε στο Νοσοκομείο πιο συχνά άτομα τα οποία συμμετείχαν στην έρευνα, με ουρογεννητικά προβλήματα και αναιμία. Επιπλέον η έρευνα του Leitzman και των συν. το 2003 έδειξε ότι υπήρχαν υψηλά ποσοστά προκεχωρημένου καρκίνου του προστάτου μεταξύ ανδρών τα οποία ελάμβαναν είτε υψηλές δόσεις ψευδάργυρου (άνω των 100 mg) ή συμπληρώματα τα οποία περιείχαν ψευδάργυρο περισσότερο από 10 έτη. Προς τούτοις οι μακροχρόνιοι κίνδυνοι αυτού δεν έχουν μελετηθεί, επειδή παλαιότερα τα διατροφικά συμπληρώματα δεν περιείχαν ψευδάργυρο. Η φυσιολογική διατροφή με γαλακτοκομικά προϊόντα και λίγο κρέας επαρκεί για την πρόσληψη ικανής ποσότητας ψευδαργύρου, η δε πρόσληψη του από ζωικές πηγές γίνεται καλύτερη.

Β. Φυτικές Ουσίες

Υπάρχουν πολλοί οι οποίοι πιστεύουν ότι τα φάρμακα έχουν σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες, ενώ τα φυτικά σκευάσματα είναι αγνά. Δυστυχώς οι ανεπιθύμητες ενέργειες από τα φυτικά σκευάσματα είναι πολλές και κάθε τόσο προστίθενται καινούργιες. Αυτό είναι ευνόητο διότι τα σκευάσματα αυτά δεν ελέγχονται από κανένα οργανισμό ως προς την περιεκτικότητα τους και την ακριβή σύσταση.

Στην οδηγία την οποία εξέδωσε η ΠΟΥ το 2004 (WHO guidelines on good agricultural and collection practices for medicinal plants, Geneva 2004) για την καλλιέργεια, συλλογή, ταξινόμηση, έλεγχο ποιότητας, αποθήκευση, ονομασία και διανομή των φυτικών σκευασμάτων, προειδοποιεί ταυτόχρονα ότι πολλά από αυτά αντιδρούν με τα συνήθως αναγραφόμενα φάρμακα υπό των ιατρών.

Η χρήση των φυτικών ουσιών αυξήθηκε μεταξύ 1990 και 1997 κατά 4 φορές και ένας στους επτά κατοίκους των ΗΠΑ χρησιμοποιεί φυτικές ουσίες σε συνδυασμό με συμπληρώματα διατροφής. Η αύξηση αυτή είναι παράλληλος προς την ζήτηση της εναλλακτικής ιατρικής η οποία στο ίδιο διάστημα αυξήθηκε από 33,8% σε 42%.

Από μια άλλη έρευνα προέκυψε ότι 8% των οφθαλμικών ασθενών χρησιμοποιούσαν φυτικές ουσίες σε καθημερινή βάση και ότι 5,4% των εχόντων χρόνιον απλούν γλαύκωμα χρησιμοποιούσαν φυτικές ουσίες ή άλλες μεθόδους εναλλακτικής ιατρικής.

Δυστυχώς η νομοθετική πράξη του 1994 (Dietary Supplement and Health Education Act of 1994) – κατόπιν πιέσεων των βιομηχανιών παρασκευής των διατροφικών συμπληρωμάτων και των φυτικών ουσιών – αφήρεσε από τον Οργανισμό Φαρμάκων και Τροφίμων των ΗΠΑ, τον έλεγχο των σκευασμάτων αυτών και επιτρέπει στις παρασκευάστριες εταιρείες να μην αναφέρουν την σύσταση ή τον τρόπο δράσεως των σκευασμάτων αυτών, αλλά δεν επιτρέπει την αναγραφή και τον ισχυρισμό ότι “το προϊόν προορίζεται για την διάγνωση, θεραπεία ή πρόληψη οποιασδήποτε παθήσεως”.

Επειδή όμως οι περισσότερες αγορές των φυτικών αυτών προϊόντων γίνονται μέσω του διαδικτύου, οι αναγραφόμενες πληροφορίες είναι ελλιπέστατες και μόνον όσες η παρασκευάστρια εταιρία θεωρεί επαρκείς. Σε πρόσφατη έρευνα βρέθηκε ότι σε 443 θέσεις στο διαδίκτυο οι οποίες διαφήμιζαν διαιτητικά ή φυτικά συμπληρώματα οι 55% ανέγραφαν παράνομα ότι αυτά προλαμβάνουν ή θεραπεύουν κ.λ.π. ειδικώς κάποιο νόσημα.

Δυστυχώς η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια των φυτικών σκευασμάτων και συμπληρωμάτων η οποία αναφέρεται στις εμπορικές διαφημίσεις δεν επιβεβαιώνεται από καμιά επιστημονική έρευνα.

Τα κυριότερα φυτικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται είναι το Ginkgo Biloba, το Bilberry, το Ginseng και οι φυτικές χρωστικές λουτεΐνη και το ισομερές της ζεαξανθίνη.

Η λέξη Ginkgo προέρχεται από την κινέζικη και την ιαπωνική λέξη Ginkgo που σημαίνει “ασημένιο βερύκοκο” επειδή οι καρποί του θηλυκού δένδρου μοιάζουν με βερύκοκο και τα άνθη του έχουν ασημί χρώμα. To biloba προέρχεται από το φύλλο του φυτού που έχει σχήμα βεντάλιας με μια σχισμή στην μέση άρα είναι δίλοβο. Το δένδρο μπορεί να ζήσει 1000 και περισσότερα χρόνια και φτάνει σε ύψος 40 μέτρων. Στην Κίνα λέγεται Kung-shunshu δηλαδή δένδρο του παππού και του εγγονού επειδή το δένδρο δίνει πολύ αργά καρπούς (στον εγγονό αν το φυτέψει ο παππούς). Αλλού λέγεται και wish tree (όπως το ονόμασε η Yoko Ono) η οποία φύτεψε ένα τέτοιο δένδρο ή peace tree (όπως το ονόμασαν οι μαθητές ενός σχολείου στις ΗΠΑ).

To Ginkgo biloba θεωρείται ότι έχει αντιοξειδωτικές ουσίες και χρησιμοποιείται θεραπευτικώς σε πάρα πολλές νόσους – αμυγδαλίτιδα, άσθμα, εμβοές ώτων, στηθάγχη, κωλικούς κ.λ.π.. Είναι το πλέον δημοφιλές στις ΗΠΑ. Σε μια έρευνα με περιορισμένο αριθμό ασθενών βρέθηκε ότι αυξάνει ελαφρώς την αρτηριακή ροή στην οφθαλμική αρτηρία ενώ σε άλλη παρόμοια έρευνα σε γλαυκωματικούς δεν βρέθηκε καμιά διαφορά.

Σε παλαιότερη έρευνα (1986) εθεωρήθη ότι βοηθούσε στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς. Αλλά ο περιορισμένος αριθμός των ασθενών και το μικρό χρονικό διάστημα παρακολουθήσεως και η μη ύπαρξη καμιάς άλλης σχετικής έρευνας δεν επιβεβαίωσε το αποτέλεσμα. Προκαλεί πολλές ανεπιθύμητες ενέργειες και ιδίως αιμορραγίες από τον αμφιβληστροειδή ως και αυτόματα υφαίματα και υποσφάγματα.

To Billberry είναι ένα είδος μούρου που ανήκει στην κατηγορία των blueberries. Φύεται στην Βόρεια Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία. Περιέχει χρωστικές ακανθοκυανοσίδες, φλαβονοειδή και φαινολικά παράγωγα. Μολονότι διαφημίζεται ως “βελτιωτικό της υγείας του οπτικού νεύρου” δεν υπάρχει καμιά κλινική έρευνα που να το υποστηρίζει. Εχρησιμοποιείτο από τον 16ο αιώνα ως φάρμακο για το σκορβούτο, τον βήχα, την δυσεντερία κ.λπ.

Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, οι πιλότοι της RAF εθεώρησαν ότι είχαν καλύτερη νυκτερινή όραση μετά από μια καλή δόση “μαρμελάδας από bilberry”. Αυτό εθεωρήθη ότι ωφείλετο στην Βιταμίνη Α και τις χρωστικές ακανθοκυανοσίδες. Μέχρι προ ολίγων ετών παρόμοιο εμπορικό σκεύασμα, εχρησιμοποιείτο από τα άτομα με μελαγχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, για την καταπολέμηση της ελαττωμένης νυκτερινής οράσεως. Νεώτερες έρευνες έδειξαν ότι δύο δόσεις ημερησίως από το στόμα, δεν είχαν καμιά επίδραση στην βελτίωση της νυκτερινής οράσεως και στην ευαισθησία στις αντιθέσεις. Μάλλον η ταυτόχρονη κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, ανακάλυψη του ραντάρ ήταν υπόλογος για τις επιτυχίες των πιλότων της RAF και όχι το bilberry. Το 2008 η Klein και συν. βρήκαν ότι το Bilberry προκαλούσε συχνά οπίσθιο καταρράκτη αν και όχι σε σημαντικά στατιστικώς επίπεδα.

To Ginseng χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό της γενικής υγείας, αλλά δεν υπάρχει καμιά μελέτη για την θεραπευτική του επίδραση στον διαβήτη, τον καταρράκτη, την ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς ή τις εκφυλιστικές νόσους του αμφιβληστροειδούς. Επιπλέον σε πρόσφατη έρευνα του Αμερικανικού Βοτανικού Συμβουλίου το 2002 βρέθηκε ότι 50% των προϊόντων τα οποία ανέφεραν ότι περιείχαν Ginseng δεν το περιείχαν.

To Ginseng προέρχεται από την ρίζα ενός φυτού που ενδημεί στη Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία και Κορέα. Η ονομασία του σημαίνει “βότανο του άνδρα” και προέρχεται από τις αρχαίες κινέζικες λέξεις jen-shen που σημαίνει “ρίζα του άνδρα” λόγω του ότι το σχήμα της ρίζας αυτής συχνά θυμίζει ανθρώπινο σώμα. Στην Κίνα όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η ομοιότητα τόσο μεγαλύτερη είναι και η τιμή του.

Στην Κίνα φέρεται με το όνομα Ginseng Panax από την Ελληνική λέξη “πανάκεια”, διότι θεωρείται ως γενικό τονωτικό για όλα τα νοσήματα και ιδιαίτερα χρήσιμο στις έγκυες γυναίκες καθώς θεωρείται ότι προσφέρει απαραίτητη ενέργεια στη μητέρα και το παιδί. Ως προς την χορήγηση του, οι παρασκευάστριες εταιρείες συνιστούν την μη λήψη του από το στόμα σε άτομα με μη ρυθμισμένη υπέρταση ή αρρυθμίες ως και την λήψη του ταυτόχρονα με καφεΐνη.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον απέκτησαν τελευταίως οι φυτικές χρωστικές λουτεΐνη και το ισομερές αυτής ζεαξανθίνη. Αυτές είναι καρωτινοειδείς χρωστικές στις οποίες οφείλεται εν μέρει η κιτρινωπή χροιά της ωχράς κηλίδος. Θεωρείται ότι συμβάλλουν σημαντικά στην απορρόφηση του γαλάζιου χρώματος και έτσι βοηθούν να μειώνεται η οξειδωτική βλάβη. Εθεωρήθησαν ότι έχουν σημαντικό ρόλο στην καλή διατήρηση της ωχράς κηλίδος και φυσικά συμβάλλουν στην μη εμφάνιση ή και την μη επιδείνωση της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς. Δεν περιελήφθησαν στην αρχική μελέτη AREDS στα αντιοξειδωτικά συμπληρώματα τα οποία εχορηγήθησαν, γιατί τότε δεν υπήρχαν ιδιοσκευάσματα τα οποία να περιέχουν τις ουσίες αυτές. Πρόσφατες μελέτες αλλά με μικρό αριθμό ατόμων και μικρό χρόνο παρακολουθήσεως, δεν επιτρέπουν την εξαγωγή αξιόλογων συμπερασμάτων ως προς την βοήθεια στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς αν και υπάρχουν μερικές ενδείξεις ότι βοηθούν τουλάχιστον στην μη επιδείνωση της εκφυλίσεως.

Η φαρμακευτική βιομηχανία έχει κυκλοφορήσει πλείστα όσα ιδιοσκευάσματα πολυβιταμινών με συνδυασμό λουτεΐνης και ζεαξανθίνης. Η ημερήσια αναγκαία ποσότης αυτών (1,3 mg ημερησίως) μπορεί εύκολα να ληφθεί από τις τροφές. Δεν είναι επίσης γνωστό αν μακροχρονίως οι ουσίες αυτές αντιδρούν με αρνητικό τρόπο με τα φυσιολογικά συστατικά του οργανισμού.

Επομένως η κανονική διατροφή αποτελεί τη σωστή πηγή λήψεως των ιχνοστοιχείων και βιταμινών, τα οποία έχει ανάγκη ο οργανισμός. Για όσα άτομα δεν μπορούν να έχουν μια ισορροπημένη και καλή διατροφή δια ειδικούς λόγους – π.χ. υπερήλικες, νοσούντες από νοσήματα του γαστρεντερικού – η χορήγηση σκευασμάτων με πολυβιταμίνες να γίνεται με προσοχή και η δοσολογία να μην υπερβαίνει τις ανώτερες συνιστώμενες δόσεις.

Η λήψη πολυβιταμινούχων σκευασμάτων δεν έχει καμιά επίδραση στην εξέλιξη του καταρράκτη ή του διαβήτη ή της ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς, πολύ περισσότερο δε στις εκφυλίσεις του αμφ/δους.

Η λήψη των φυτικών χρωστικών λουτεΐνης και ζεαξανθίνης είναι καλύτερα να γίνεται μέσω της διατροφής (3-5 μερίδες λαχανικών – φρούτων ημερησίως ιδίως με πράσινα σκούρα φύλλα). Ένα μέτριο μήλο ή πορτοκάλι είναι 2 μερίδες και 1 καρότο ή πέντε άνθη μπρόκολου είναι μια μερίδα. Οι ουσίες αυτές δεν προσφέρουν καμιά ουσιαστική βοήθεια και έχουν και σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιούργησε ειδική επιτροπή για να εξετασθεί η ασφάλεια και η αποτελεσματικότης των φυτικών προϊόντων.

Όσοι παρουσιάζουν ήδη ένα ενδιάμεσο στάδιο ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς θα μπορέσουν να ωφεληθούν ίσως από υψηλές δόσεις βιταμίνης C και Ε ψευδάργυρο και χαλκό, αλλά θα πρέπει να επισημανθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες στους διαβητικούς στους έχοντας αιμορραγική διάθεση στους λαμβάνοντας στατίνες και στους καπνιστάς. Τέλος θα πρέπει να γίνουν πιεστικές συστάσεις στους νέους δια την διακοπή του καπνίσματος διότι σε 2 μεγάλες έρευνες στο Ηνωμένο Βασίλειο σε 28.000 περιπτώσεις η εμφάνιση ηλικιακής εκφυλίσεως της ωχράς ήτο διπλάσια από τους μη καπνίζοντες.

Σήμερα είναι αποδεκτό από την ιατρική κοινότητα ότι μόνο έρευνες βασισμένες σε αποδείξεις μπορούν να δώσουν πειστικές απαντήσεις ως προς την χρησιμότητα των πολυβιταμινών και των φυτικών ουσιών. Δυστυχώς μια παρόμοια έρευνα απαιτεί χρήμα, προσωπικό και χρόνο και δεν διατίθενται τα χρήματα αυτά από τις φαρμακοβιομηχανίες, μολονότι αυτές αύξησαν τις εισφορές τους στα Πανεπιστήμια από 26 εκαττομύρια $ το 1989 σε 2,3 δισεκαττομύρια $ το 2000 αλλά μόνον για έρευνα επί των φαρμάκων τα οποία χορηγούνται κατόπιν συνταγής.

Γ. Δ. ΠΑΛΗΜΕΡΗΣ FRC Ophth. Επίκουρος Καθηγητής Οφθαλμολογίας, Επίτιμος Πρόεδρος Ελληνικής Οφθαλμολογικής Εταιρείας