Υγιεινή Φροντίδα του Οφθαλμού και της Όρασης

ΑΘΗΝΑ 2001

Πρόλογος

Στην καθημερινή μας ζωή, είτε εμείς οι ίδιοι είτε άτομα του οικογενειακού ή του κοινωνικού μας περιβάλλοντος εμφανίζουμε προβλήματα που αφορούν τους οφθαλμούς μας ή την όραση μας γενικότερα. Πολλές είναι οι απορίες που προκύπτουν γύρω από τα μάτια είτε χρειάζονται θεραπεία είτε όχι – και συχνά αισθανόμαστε χαμένοι μη έχοντας κάποιο ειδικό να μας απαντήσει άμεσα, Το φυλλάδιο αυτό θα βοηθήσει όλους όσους έχουν τις πρώτες αυτές απορίες και θα τους δώσει μια ιδέα για τα διάφορα προβλήματα που μπορούν να προκύψουν και να αφορούν στα μάτια και στην όραση. Επίσης έχει σκοπό να κατευθύνει τα άτομα να αναζητήσουν βοήθεια από τον συγκεκριμένο ειδικό για την ουσιαστική και ολοκληρωμένη πλέον θεραπεία του οφθαλμολογικού τους προβλήματος.

1. Λειτουργία και ανατομία των οφθαλμών

Ο βολβός του ανθρώπινου οφθαλμού είναι περίπου σφαιρικός και βρίσκεται μέσα στον οφθαλμικό κόγχο. Η θέση αυτή δίνει τη δυνατότητα προστασίας των οφθαλμών από πιθανούς τραυματισμούς λόγω της ύπαρξης των γύρω οστών, των φρυδιών, των μάγουλων και της μύτης. Επίσης τα βλέφαρα με τις κινήσεις τους και τα δάκρια με τις αντισηπτικές ιδιότητες που διαθέτουν, διατηρούν το μάτι καθαρό.

Η ανατομία του ματιού

Κάθε μάτι είναι σφαιρικό και έχει διάμετρο 2,5 εκατοστά. Ο κερατοειδής είναι ένας διαφανής χιτώνας, που καλύπτει το κεντρικό τμήμα του βολβού. Μέσα απ αυτόν μπορείτε να δείτε τη χρωματιστή ίριδα, που στη μέση της έχει μια τρύπα, τη μαύρη κόρη. Το χρώμα της ίριδας ποικίλλει από άτομο σε άτομο, ανάλογα με την ποσότητα της χρωστικής ουσίας που περιέχει. Η ίριδα αντιδρά στο φως με μεγέθυνση της κόρης στο αμυδρό φως και συρρίκνωση της στο δυνατό. Ο φακός του ματιού αιωρείται ακριβώς πίσω από την ίριδα και συγκρατείται με ένα μυ σε σχήμα δακτυλίου, τον ακτινωτό, που προσαρμόζει την όραση στις διάφορες αποστάσεις, Αυτό γίνεται με τη διαστολή του μυ, ώστε να μετατρέπει το σχήμα του φακού, κανονιάς τον πιο σφαιρικό.

Η διαδικασία αυτή γίνεται εύκολα σε νεαρή ηλικία. Μετά τα σαράντα, όμως, ο μυς εξασθενεί και ο φακός σκληραίνει, με αποτέλεσμα να δυσκολεύει η προσαρμογή και ο άνθρωπος να χρειάζεται γυαλιά για να βλέπει κοντά.

Ο σκληρός χιτώνας ή ασπράδι του ματιού, περιβάλλει τον κερατοειδή και καλύπτεται από μια λεπτή, διάφανη μεμβράνη, τον επιπεφυκότα, που σκεπάζει και το εσωτερικό των βλεφάρων.

Μέσα στο μάτι

Πίσω από το ορατό τμήμα του ματιού υπάρχει και το μεγαλύτερο μέρος του, που αποτελείται από τρεις χιτώνες:

1. Το σκληρό ή ασπράδι του ματιού, που σχηματίζει τον εξωτερικό χιτώνα. Είναι σκληρός στη σύσταση και προστατεύει τους ευαίσθητους εσωτερικούς χιτώνες.
2. Τον χοριοειδή που βρίσκεται στη μέση. Αποτελείται από αιμοφόρα αγγεία τα οποία τροφοδοτούν με θρεπτικές ουσίες τον εσωτερικό χιτώνα.
3. Ο αμφιβληστροειδής είναι μια λεπτή μεμβράνη που περιλαμβάνει τα ευαίσθητα στο φως κύτταρα, που μας επιτρέπουν να βλέπουμε. Υπάρχουν δύο τύποι τέτοιων κυττάρων – ραβδία και κωνία – που ονομάζονται έτσι από το σχήμα τους.

Τα κωνία, που μας βοηθούν να διακρίνουμε τα χρώματα, είναι κατανεμημένα στο πίσω μέρος του ματιού και αντιδρούν στα χρώματα μόνο στο φως της ημέρας. Είναι συγκεντρωμένα κυρίως στην περιοχή που ονομάζεται ωχρά και που χρησιμεύει για την κοντινή όραση, π.χ. για το διάβασμα.

Τα ραβδία, τοποθετημένα γύρω από την άκρη του αμφιβληστροειδή, μπαίνουν σε χρήση στο αμυδρό φως. Τα κύτταρα αυτά δεν μπορούν να διαχωρίσουν τα χρώματα, πράγμα που εξηγεί γιατί ένα τοπίο που φωτίζεται μονάχα από το φεγγάρι μοιάζει άχρωμο. Η συγκέντρωση των ραβδίων μακριά από την ωχρά είναι επίσης ο λόγος που βλέπετε το αντικείμενο ευκολότερα στο αμυδρό φως όταν το κοιτάζετε από το πλάι, παρά κατευθείαν.

Οι κινήσεις των ματιών ελέγχονται από μυς που συνδέονται με το κρανίο. Τα οπτικά νεύρα, που μεταδίδουν τις ωθήσεις από τον αμφιβληστροειδή στον εγκέφαλο, αποτελούν συλλογή ξεχωριστών νευρικών ινών, που μοιάζουν με τηλεφωνικό καλώδιο. Ενώ όμως, το τηλεφωνικό καλώδιο μπορεί να περιέχει μερικές χιλιάδες σύρματα, κάθε οπτικό νεύρο περιέχει μέχρι ένα εκατομμύριο νευρικές ίνες και παρόλα αυτά έχει πάχος μόλις τρία χιλιοστά. Χάρη στην περίπλοκη διαδρομή που ακολουθούν τα οπτικά νεύρα από το εμπρός στο πίσω μέρος του ματιού, μπορεί συχνά ο γιατρός να εντοπίσει την περιοχή ασθενειών μέσα στον εγκέφαλο, εξετάζοντας μόνο την όραση,

2. Η σπουδαιότητα των δακρύων

Τα δάκρυα δεν παράγονται με το κλάμα, Υπάρχουν στα μάτια όλη την ώρα και είναι απαραίτητα για να μπορείτε να δείτε. Χωρίς αυτά τα μάτια σας θα πονούσαν και θα έτσουζαν.

Τα δάκρυα, που είναι αλμυρά στη γεύση, παράγονται από το δακρυϊκό. Σε κάθε ανοιγοκλείσιμο του ματιού, απλώνεται πάνω του μια λεπτή στρώση από δάκρυα, για να το διατηρεί υγρό και να απομακρύνει τη σκόνη. Τα δάκρυα έχουν επίσης κάποιες αντισηπτικές ιδιότητες. Υπάρχει μια σταθερή παροχή δακρύων που με τη συγκίνηση όταν κλαίμε ή όταν μπει κάτι στο μάτι, το κάνει να δακρύζει.

Το υγρό των δακρύων αποστραγγίζεται σταθερά μέσα στους δακρυϊκούς πόρους, που βρίσκονται στις εσωτερικές άκρες των βλεφάρων, κι ύστερα διοχετεύονται, μέσα από μικρούς αγωγούς, στη μύτη. Έτσι εξηγείται γιατί τρέχει η μύτη μας όταν κλαίμε και γιατί έχουμε μια αλμυρή γεύση στο στόμα καθώς κυλούν τα δάκρυα στο πίσω μέρος της γλώσσας.

Πίσω από τον κερατοειδή και μπροστά στο φακό βρίσκεται μια περιοχή γεμάτη με το υδατώδες υγρό. Το υγρό αυτό, που διαφέρει από τα δάκρυα, τροφοδοτεί το φακό με θρεπτικές ουσίες και διατηρεί το σχήμα του βολβού, ρυθμίζοντας την πίεση μέσα του, όπως ο αέρας σ’ ένα μπαλόνι.

3. Η περιποίηση των φυσιολογικών ματιών

Σε μερικούς ανθρώπους αρέσει να πιτσιλίζουν τα μάτια τους με κρύο νερό το πρωί. Αν κρατάτε κλειστά τα βλέφαρα σας, αυτό δε θα σας βλάψει, ούτε θα τα πονέσει, μα ούτε και θα ωφελήσει ιδιαίτερα, εκτός από το να σας βοηθήσει να ξυπνήσετε. Δε συνιστάται ούτε το λουτρό των ματιών. Τα δάκρυά σας επαρκούν για να καθαρίσουν το μπροστινό μέρος των βολβών και αυτό γίνεται σε κάθε ανοιγοκλείσιμο. Αν δε χρησιμοποιήσετε σωστά το λουτρό, μπορεί να προκαλέσετε βλάβη ή να μολύνετε το μάτι. Αν θέλετε να βγάλετε κάτι από το μάτι σας, αφήστε να το ξεπλύνουν τα δάκρυα ή χρησιμοποιήστε ένα καθαρό μαντίλι.

Καλλυντικά

Το μακιγιάζ των ματιών δε βλάπτει αν το χρησιμοποιείτε προσεχτικά, με μέτρο και στα σωστά σημεία. Μερικοί τρόποι μακιγιάζ, ωστόσο, είναι σίγουρα βλαβεροί. Συνιστάται, ν’ αποφεύγετε τα ακόλουθα:

• Να βάζετε τα προϊόντα μακιγιάζ μέσα από τις βλεφαρίδες και στις άκρες των βλεφάρων.
• Να βάζετε πολλή μάσκαρα στις βλεφαρίδες.
• Να βάζετε σκιά κοντά στο βολβό.

Στη πρώτη περίπτωση το μέικ – απ είναι πολύ πιθανό να φράξει τους μικροσκοπικούς αδένες στο εσωτερικό των ματιών, που μπορεί να ερεθιστούν και να προκαλέσουν μόλυνση. Στην περίπτωση της μάσκαρα και της σκιάς, μόριά τους πέφτουν πάνω στο βολβό και μένουν εκεί, με αποτέλεσμα μετά από λίγο καιρό να ερεθίζουν και να κοκκινίζουν τα μάτια.

4. Συνήθη συμπτώματα που σχετίζονται με προβλήματα στα μάτια:

• Διαταραχές της όρασης
• Πόνος ή ενόχληση
• Έκκριση από τα μάτια
• Αλλοιωμένη εμφάνιση των ματιών (πρήξιμο βλεφάρου ή κοκκίνισμα στο άσπρο του ματιού).

Θα πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείτε ειδικό αν εμφανίσετε κάποιο ή κάποια από τα παραπάνω συμπτώματα.

5. Συνήθη προβλήματα των ματιών

Προβλήματα εστίασης

Μυωπία

Στη μυωπία τα αντικείμενα που βρίσκονται μακριά φαίνονται θαμπά, ενώ μόνο τα κοντινά διακρίνονται καθαρά. Όσο περισσότερη μυωπία έχει κανείς, τόσο πιο κοντά θα πρέπει να τοποθετηθεί το αντικείμενο για να το δει καλά.

Η μυωπία οφείλεται συνήθως στο γεγονός ότι ο βολβός είναι πιο μακρύς από το φυσιολογικό και το χαρακτηριστικό αυτό είναι κληρονομικό. Το είδωλο σχηματίζεται μπροστά από τον αμφιβληστροειδή και αφού είναι αδύνατο για το φακό να μετακινήσει τη θέση του ειδώλου τόσο πίσω, ώστε να φτάσει τον αμφιβληστροειδή, και αφού είναι αδύνατο για το φακό να μετακινήσει τη θέση του ειδώλου τόσο πίσω, ώστε να φτάσει τον αμφιβληστροειδή, χρειάζονται γυαλιά για ν’ αλλάξουν το σημείο εστίασης και να μας επιτρέψουν να δούμε μακριά.

Για να δει κοντά, π.χ. για να διαβάσει, το μυωπικό άτομο μπορεί είτε να χρησιμοποιήσει τα μυωπικά του γυαλιά, είτε όχι. Ένα άλλο είδος μυωπίας συνδέεται με τα γηρατειά και προκαλείται από αλλοιώσεις μέσα στο φακό του ματιού.

Υπερμετρωπία

Το νεαρό άτομο μπορεί να δει καθαρά χωρίς γυαλιά – τόσο μακριά όσο και κοντά. Καθώς περνούν τα χρόνια, όμως το άτομο που έχει υπερμετρωπία μπορεί να χρειαστεί γυαλιά και για τις δύο αποστάσεις.

Το μάτι με υπερμετρωπία είναι πιο κοντό σε μήκος από το φυσιολογικό κι έτσι το είδωλο σχηματίζεται πίσω από τον αμφιβληστροειδή.

Πριν από την ηλικία των σαράντα ο φακός του ματιού έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει τη θέση του ειδώλου, ώστε τα μακρινά αντικείμενα να φαίνονται καθαρά. Εστιάζοντας ακόμη περισσότερο, το μάτι ίσως μπορέσει να δει κοντινά αντικείμενα. Για το λόγο αυτό το άτομο με υπερμετρωπία τα καταφέρνει να δει και χωρίς γυαλιά. Ωστόσο, με την πάροδο της ηλικίας, οι μυς του ματιού είναι λιγότερο ενεργητικοί κι έτσι προσαρμόζεται δυσκολότερα η εστιακή απόσταση. Θα χρειαστούν, λοιπόν, γυαλιά για το διάβασμα και αργότερα για μακρινές αποστάσεις.

Αυτή η ανάγκη για γυαλιά μακρινής απόστασης ανησυχεί συχνά το μεσήλικα που πάσχει από υπερμετρωπία και που πάντα έβλεπε θαυμάσια μακριά. Ξαφνικά, τώρα, έχει ανάγκη τόσο για κοντινά, όσο και για μακρινά γυαλιά.

Αστιγματισμός

Αυτό το ελάττωμα στην εστίαση του ματιού είναι πιο περίπλοκο από τη μυωπία ή την υπερμετρωπία. Η αιτία του είναι ένα διαστρεβλωμένο σύστημα φακών που υπάρχει εκ γενετής. Η κατάσταση αυτή μπορεί να κληρονομηθεί. Το σχήμα του φακού ή του κερατοειδή χιτώνα μοιάζει με το πίσω μέρος ενός κουταλιού, που η κατά μήκος καμπύλη του είναι μεγαλύτερη από την κατά πλάτος. Έτσι, στον αστιγματισμό, η θέση του ειδώλου ποικίλλει, ανάλογα με τη γωνία που μπαίνει το φως μέσα στο μάτι. Αν μπει μια κάθετη ακτίνα και εστιαστεί καθαρά στον αμφιβληστροειδή, μια οριζόντια ακτίνα εστιάζεται στο ίδιο μάτι μπροστά από τον αμφιβληστροειδή.

Δεν είναι δυνατό να εστιαστεί ξανά το μάτι ώστε να διορθώσει τον αστιγματισμό, ευτυχώς όμως το ελάττωμα διορθώνεται με φακούς σε κυλινδρικό σχήμα.

Πρεσβυωπία

Η πιο κοντινή απόσταση που μπορεί κανείς να κρατήσει ένα βιβλίο και να το βλέπει καθαρά λέγεται «εγγύς σημείο». Στα παιδιά και στους μύωπες η απόσταση αυτή μπορεί να είναι μονάχα 8 ή 10 εκατοστά, με την πάροδο της ηλικίας ο φακός του ματιού σκληραίνει και ο ακτινωτός μυς εξασθενεί, με αποτέλεσμα να μη μπορεί να προσαρμόσει την εστιακή απόσταση τόσο εύκολα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το εγγύς σημείο σιγά σιγά να υποχωρεί, έτσι ώστε για να δούμε το βιβλίο χρειάζεται να το σπρώξουμε όλο και πιο μακριά, ενώ τραβάμε το κεφάλι μας προς τα πίσω. Κάποτε το εγγύς σημείο φτάνει στην απόσταση του τεντωμένου χεριού και το άτομο χρειάζεται γυαλιά για να διαβάσει. Η αλλαγή αυτή λέγεται πρεσβυωπία. Αυτό συμβαίνει σταδιακά, έτσι ώστε στην αρχή θα διαπιστώσετε πως δε χρειάζεται παρά να κρατήσετε το βιβλίο σε δυνατότερο φως για να διαβάζετε καλύτερα. Συνήθως μέχρι την ηλικία των σαράντα ή των σαρανταπέντε, τα γυαλιά έχουν αρχίσει να γίνονται απαραίτητα για κοντινή δουλειά.

Η αλλαγή αυτή είναι συχνά το πρώτο σημάδι ότι γινόμαστε μεσήλικες. Ίσως, λοιπόν, να διστάζετε να παραδεχτείτε πως δε βλέπετε καλά και να μη θελήσετε να φορέστε γυαλιά. Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως τα γυαλιά θα εξασθενήσουν περισσότερο τα μάτια τους και προτιμούν να συνεχίσουν γενναία τη ζωή τους χωρίς αυτά. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω πως δεν ευσταθεί η αντίληψη πως όσο περισσότερο φοράτε γυαλιά τόσο μεγαλύτερη ανάγκη θα τα έχετε κι ότι δεν είναι αλήθεια πως εξασθενούν τα μάτια σας. Εξίσου λαθεμένη είναι η πλατιά διαδομένη αντίληψη ότι με το να μη φοράτε γυαλιά για διάβασμα και με το να κάνετε ειδικές ασκήσεις για τα μάτια θα τα δυναμώσετε.

Τα γυαλιά για το διάβασμα αποτελούν ένα πολύ σημαντικό βοήθημα. Μ’ αυτά μπορείτε να διαβάσετε, χωρίς αυτά όχι. Είναι λογικό, λοιπόν, να τα φορέσετε όταν παραστεί ανάγκη.

Αχρωματοψία

Όλοι οι άνθρωποι δεν έχουν φυσιολογική όραση των χρωμάτων. Κάπου ένας στους δώδεκα άντρες και μία στις 250 γυναίκες πάσχουν από αχρωματοψία (δαλτωνισμό ή άλλη ανωμαλία στην αντίληψη των χρωμάτων), που οφείλεται σένα εκ γενετής ελάττωμα των κυττάρων του αμφιβληστροειδή. Οι δυσκολίες δημιουργούνται κυρίως με τα χρώματα κόκκινο και πράσινο, που δύσκολα διαχωρίζονται και μπορεί να φαίνονται και τα δύο γκρίζα. Μια πολύ μικρή μειοψηφία μπερδεύει το κίτρινο με το γαλάζιο.

6. Κοκκίνισμα ματιών

Υγρά και ξηρά μάτια

Υγρά μάτια. Μια αιτία που τα μάτια σας υγραίνουν και κοκκινίζουν είναι όταν υπάρχουν υπερβολικά δάκρυα. Αυτό μπορεί να συμβεί όταν παράγουν περισσότερα δάκρυα, σε μια προσπάθεια να ξεπλύνουν ένα ξένο σώμα που μπήκε στο μάτι, όπως μια βλεφαρίδα π.χ. ή σαν αντίδραση σε κάτι που τα ερέθισε, όπως στον καπνό ή στο καθάρισμα κρεμμυδιών.

Μπορεί, επίσης, να δακρύσουν αν έχει κλείσει ο φυσικός αποχετευτικός αγωγός των δακρύων μέσα από τη μύτη. Αυτό συμβαίνει συχνά όταν υποφέρουμε από το συνάχι. Είναι επίσης συνηθισμένο στα ηλικιωμένα άτομα να έχουν κάπως δακρυσμένα μάτια, πράγμα που οφείλεται συνήθως στο στένεμα των δακρυϊκών πόρων. Ένα μάτι που δακρύζει πολύ υπάρχει περίπτωση να πάθει επιπεφυκίτιδα, οπότε θα γίνει κόκκινο και θα κολλάει. Σε οποιαδήποτε λοιπόν υπερβολική έκκριση δακρύων που διαρκεί θα πρέπει να απευθυνθείτε στο γιατρό.

Ξηρά μάτια. Η κατάσταση αυτή είναι πολύ πιο σοβαρή από την προηγουμένη, μια και τα δάκρυα χρειάζονται για να διατηρείται ο κερατοειδής υγιής και διάφανος.

Η ξηρότητα των ματιών οφείλεται στο γεγονός ότι ο δακρυϊκός αδένας δεν παράγει αρκετά δάκρυα. Κάτι τέτοιο δεν είναι πολύ συνηθισμένο, παρουσιάζεται, όμως, στα ηλικιωμένα άτομα, εξισορροπώντας την κακή αποστράγγιση των δακρύων, οπότε δεν παρατηρείται εύκολα. Άτομα που υποφέρουν από ρευματοειδή αρθρίτιδα έχουν συχνά ξηρά μάτια και η κατάσταση τους αυτή ίσως συνοδεύεται και από ξηρό στόμα.

Αν έχετε πολύ λίγα δάκρυα, τα μάτια σας θα έχουν μια ενοχλητική αίσθηση, σαν να έχει μπει μέσα άμμος. Η όραση επιδεινώνεται και τα μάτια φαίνονται κόκκινα. Στην προσπάθεια τους να αντιμετωπίσουν την ξηρότητα παράγουν περισσότερη βλέννα, που συγκεντρώνεται μέσα στα κάτω βλέφαρα.

Ο γιατρός θα σας συστήσει τεχνητά δάκρυα με τη μορφή κολλυρίου, που μπορεί να το χρησιμοποιείτε όσο συχνά θέλετε. Οι σταγόνες αυτές υγραίνουν το μπροστινό μέρος των ματιών. Οι παρακάτω συμβουλές θα σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε την ενόχληση από αυτή την ξηρότητα:

1. Μειώστε την ξηρότητα της ατμόσφαιρας από την κεντρική θέρμανση, χρησιμοποιώντας υγροποιητή.

Μην οδηγείται με το καλοριφέρ του αυτοκινήτου αναμμένο, ιδίως αν βρίσκεται στο επίπεδο του προσώπου σας.

3. Μην καθόσαστε μπροστά σε άμεση θερμότητα από σόμπα γκαζιού ή ηλεκτρικού.
4. Ορισμένες δραστηριότητες, όπως το διάβασμα, το κέντημα, ή το να βλέπετε τηλεόραση, μπορεί να προκαλέσουν πόνο στα μάτια σας, μια και θα έχετε την τάση να τα ανοιγοκλείνετε λιγότερο όταν έχετε κάπου συγκεντρωμένη την προσοχή σας. Χρησιμοποιήστε, λοιπόν, τις σταγόνες σας πριν κάνετε κάποια απ’ αυτές τις δραστηριότητες και θυμηθείτε ν’ ανοιγοκλείνετε τα μάτια συχνά.

Επιπεφυκίτιδα

Επιπεφυκίτιδα είναι φλεγμονή του επιπεφυκότα (της λεπτής μεμβράνης που καλύπτει τα βλέφαρα και το σκληρό χιτώνα). Η αιτιολογία της είναι πολλαπλή. Μπορεί να είναι μολυσματική (βακτηριακή, χλαμυδιακή, ιογενής, μυκητιακή, παρασιτική), ανοσολογική (αλλεργική), ερεθιστική (χημική, θερμική, ηλεκτρική, ακτινική) ή να συνδέεται με συστηματικά νοσήματα.

Είναι πολύ συχνή σε παιδιά σχολικής ηλικίας. Μεταδίδεται από παιδί σε παιδί μέσω μολυσμένων μαντηλιών, πετσετών, τριφτών και δαχτύλων.

Είναι η πιο συνηθισμένη αιτία που τα μάτια κοκκινίζουν πολύ. Ο μολυσματικός τύπος συνήθως οφείλεται σε μόλυνση από βακτηρίδια όταν σκουπίζουμε τα μάτια με βρώμικα χέρια ή με λερωμένο μαντίλι. Επιπεφυκίτιδα προκαλούν και διάφοροι ιοί στην περίπτωση αυτή μπορεί να προηγήθηκε συνάχι ή πονόλαιμος. Η επιπεφυκίτιδα από ιό εμφανίζεται συχνότερα στους ενήλικες απ’ ότι στα παιδιά, ενώ η μολυσματική είναι πολύ συνηθισμένη σε όλες τις ηλικίες και ιδιαίτερα στην παιδική.

Η επιπεφυκίτιδα συνήθως προσβάλλει και τα δυο μάτια, που κοκκινίζουν και εκκρίνουν μια κολλώδη ουσία, έτσι ώστε τα βλέφαρα να μένουν κολλημένα όταν πάτε να ξυπνήσετε το πρωί. Ταυτόχρονα, έχετε μια αίσθηση σαν να μπήκε άμμος στα μάτια σας και η όραση σας έχει θολώσει.

Η επιπεφυκίτιδα μπορεί να είναι κολλητική, προσέχετε λοιπόν μην τη μεταδώσετε σε άλλους – μη χρησιμοποιείτε άλλη πετσέτα εκτός από τη δική σας και μη σκουπίζετε τα μάτια σας με δανεικό μαντίλι. Ακολουθήστε τις παρακάτω οδηγίες, για να αντιμετωπίσετε μόνοι την κατάσταση:

1. Σκουπίζετε τα μάτια σας πάντα με καθαρό μαντίλι.
2. Αν έχει προσβληθεί μόνο το ένα μάτι, σιγουρευτείτε πως δεν το τρίβετε και δε σκουπίζετε το γερό μάτι με το ίδιο μαντίλι.
3. Προσπαθήστε να διατηρείτε τα χέρια σας όσο πιο καθαρά μπορείτε, πλένοντας τα με σαπούνι κάτω από τρεχούμενο νερό.
4. Πηγαίνετε στο γιατρό για να σας γράψει μια κατάλληλη συνταγή για την περίπτωση σας. Θα είναι κολλύριο ή αλοιφή για τα μάτια και θα πρέπει ν’ ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες. Ίσως χρειαστεί να χρησιμοποιείτε το κολλύριο κάθε ώρα, σε μια σοβαρή κρίση.
5. Μη σταματήσετε την αγωγή μόλις νομίσετε πως η επιπεφυκίτιδα έχει υποχωρήσει, μα συνεχίστε για μερικές μέρες ακόμα, για να βεβαιωθείτε πως δεν υπάρχει πια καμιά μόλυνση.

Η επιπεφυκίτιδα από ιό είναι δύσκολο ν’ αντιμετωπιστεί, γιατί δεν υπάρχει γνωστό φάρμακο που να καταπολεμάει τους υπεύθυνους ιούς. Τα συμπτώματα υποχωρούν μετά από μερικές βδομάδες, αλλά σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συνεχιστούν για λίγους μήνες. Ο γιατρός θα σας βοηθήσει δίνοντας σας ένα κολλύριο, που θα σας ανακουφίσει.

Αλλεργική επιπεφυκίτιδα.

Η συνηθισμένη αυτή κατάσταση προκαλεί έντονο ερεθισμό στα μάτια, που κοκκινίζουν και καμιά φορά κολλάνε εξαιτίας της μόλυνσης.

Ορισμένα άτομα έχουν αλλεργία σε διάφορα πράγματα – σκόνη, γύρη, κατοικίδια ζώα κ.ο.κ.. Ερεθισμός και πρήξιμο των βλεφάρων συνοδεύουν συχνά το αλλεργικό συνάχι, τη δύσπνοια, το άσθμα ή το έκζεμα.

Τα προβλήματα αυτά θα υπάρχουν όλο το χρόνο, αν σας προκαλούν την αλλεργία πράγματα που βρίσκονται μέσα στο σπίτι, ή ορισμένα ζώα. Όταν, όμως, είναι από τη γύρη, περιορίζονται σε μια εποχή του χρόνου. Όπως συμβαίνει με όλες τις αλλεργίες, πρόκειται για μια κατάσταση που δε θεραπεύεται τελείως. Μια ειδική μορφή αλλεργικής επιπεφυκίτιδας, που λέγεται εαρινός κατάρρους, παρουσιάζεται σε μικρά παιδιά που υποφέρουν από άσθμα και έκζεμα και είναι πιο σοβαρή από τη φαγούρα στα μάτια που παρουσιάζεται στην περίπτωση της αλλεργίας από τη γύρη ή το χόρτο.

Υπάρχουν διάφορα κολλύρια, που ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει για να μειωθεί ο ερεθισμός από την αλλεργική επιπεφυκίτιδα. Αν όμως, κανένα απ’ αυτά δε φέρει αποτέλεσμα στην περίπτωση σας, ο γιατρός θα σας προτείνει κάποια θεραπεία σε ειδικό. Τα μόνα πρακτικά μέτρα που μπορείτε να πάρετε μόνοι σας είναι να μην πλησιάζετε – όσο γίνεται – ότι σας προκαλεί αλλεργία. Για παράδειγμα, αν είστε αλλεργικοί στη σκόνη, καθαρίζετε συχνά το σπίτι με ηλεκτρική σκούπα. Αν σας ενοχλούν τα πούπουλα, χρησιμοποιήστε αφρολέξ στα μαξιλάρια σας. Ο ειδικός γιατρός (αλλεργιολόγος) θα μπορέσει να σας προτείνει και πολλούς άλλους πρακτικούς τρόπους για να μην επιδεινώσετε την αλλεργία σας.

Αλλεργία σε φάρμακα.

Ορισμένα άτομα εμφανίζουν ξαφνικά αλλεργία σε κάποιο φάρμακο που τους έχει συστηθεί για οποιοδήποτε λόγο. Ανάμεσα στα συμπτώματα, είναι πιθανό να κοκκινίσουν τα μάτια, να πρηστούν τα βλέφαρα, να δακρύζουν και να σχηματιστεί κρούστα στο γύρω δέρμα. Η ατροπίνη και η νεομυκίνη είναι μερικά από τα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν τέτοιες αλλεργίες.

Η αλλεργία αυτή παύει μόλις σταματήσετε να παίρνετε το συγκεκριμένο φάρμακο που την προκαλεί.

Αλλεργίες από επαφή. Ορισμένα καλλυντικά, μεταλλικές πόρπες, βαφές ρούχων κι άλλα αντικείμενα μπορεί να προκαλέσουν, σε ευαίσθητα άτομα, αλλεργία στο δέρμα, με φαγούρα, τη λεγόμενη δερματίτιδα. Αν τρίψετε τα μάτια σας, η αλλεργία πιθανό να μεταφερθεί εκεί, με αποτέλεσμα να κοκκινίσουν, να παρουσιάσουν φαγούρα και να πρηστούν. Είναι, λοιπόν, εξαιρετικά σημαντικό να μην αγγίζετε τα μάτια σας αν σας δημιουργείται κάποια τέτοια αλλεργική κατάσταση.

7. Ιρίτιδα

Πρόκειται για φλεγμονή του μπροστινού μέρους του ματιού, ιδιαίτερα της χρωματιστής ίριδας και συνήθως προσβάλλει το ένα μάτι. Είναι μια αρκετά ασυνήθιστη κατάσταση. Οι μυς της ίριδας και του φακού παθαίνουν σπασμό, προκαλώντας μια βαθιά ενόχληση μέσα στο μάτι, ενώ το ασπράδι και ο κερατοειδής κοκκινίζουν. Τα έντονα φώτα προκαλούν πόνο στο μάτι κι αυτό μπορεί να το παρατηρήσετε για πρώτη φορά ταξιδεύοντας στο σκοτάδι, όταν τα φώτα ενός αυτοκινήτου που έρχεται από την αντίθετη κατεύθυνση προκαλούν πόνο στα μάτια σας. Η κατάσταση εξελίσσεται συνήθως μέσα σε μια μέρα και η όραση γίνεται όλο και πιο θολή. Όπως συμβαίνει με τόσες αρρώστιες, όσο γρηγορότερα αρχίσετε τη θεραπεία τόσο λιγότερες επιπλοκές έχετε πιθανότητα να πάθετε. Μόλις εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα, όπως ενόχληση, κοκκίνισμα του ματιού ή θόλωμα της όρασης, θα πρέπει αμέσως να το αναφέρετε στο γιατρό σας.

Αν ο γιατρός σας υποψιαστεί πως υποφέρετε από ιρίτιδα, θα σας παραπέμψει σε οφθαλμίατρο λόγω της σοβαρότητας της κατάστασης.

Η θεραπεία γίνεται με σταγόνες που καταπολεμούν τη φλεγμονή και που ονομάζονται κορτικοστεροειδή. Υπάρχουν διάφορα είδη, με διαφορετική ισχύ το καθένα. Θα σας δώσει επίσης σταγόνες που διαστέλλουν την κόρη, παρεμποδίζοντας το σπασμό, που μπορεί όμως να θολώσουν περισσότερο την όραση σας. Αν πονάτε πολύ θα σας δώσει και κάποιο αναλγητικό.

Η ιρίτιδα έχει την τάση να επανεμφανίζεται. Ο χρόνος ανάμεσα σε δύο κρίσεις μπορεί να ποικίλλει από βδομάδες μέχρι μήνες, μερικές φορές και χρόνια.

8. Διαταραχές βλεφάρων: κριθαράκι

Το πιο συνηθισμένο πρόβλημα των βλεφάρων είναι το κριθαράκι. Καθένας μπορεί να πάθει σε κάποια φάση της ζωής του, συνήθως όμως παρουσιάζεται στην παιδική και εφηβική ηλικία. Το κριθαράκι είναι μόλυνση στη ρίζα μιας βλεφαρίδας, που οφείλεται συνήθως στο βακτηρίδιο σταφυλόκοκκος. Ξεκινάει σαν μια ανεπαίσθητη ενόχληση όταν ανοιγοκλείνετε τα μάτια ή αγγίζετε τις βλεφαρίδες. Πολύ γρήγορα το βλέφαρο κοκκινίζει και πρήζεται γύρω από την προσβλημένη βλεφαρίδα. Σιγά σιγά δημιουργείται μια μικρή φουσκάλα, που κάποια στιγμή ωριμάζει και εκκρίνει πύο. Το κριθαράκι είναι επώδυνο αμέσως πριν από την έκκριση.

Για το κριθαράκι δε χρειάζεται να γίνει τίποτα. Μερικοί γιατροί προτείνουν αφαίρεση της προσβλημένης βλεφαρίδας, μα νομίζω πως είναι προτιμότερο να το αφήσει κανείς να σπάσει μόνο του. Οτιδήποτε πύο υπάρχει μπορεί να σκουπιστεί μ’ ένα καθαρό χαρτομάντιλο. Δε θα πρέπει να τρίβετε τα μάτια σας, γιατί κινδυνεύετε να μολύνετε και το άλλο μάτι.

Επανειλημμένες εμφανίσεις. Το κριθαράκι μπορεί να επανεμφανιστεί από διάφορες αιτίες:

• Μερικά παιδιά παθαίνουν πολλά κριθαράκια μαζί. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν τρίβουν τα μάτια τους με βρώμικα χέρια, ιδιαίτερα αν έπαιζαν πριν με κατοικίδια ζώα. Αν τα μάτια παρουσιάζουν και φαγούρα από κάποια αλλεργία, τότε το παιδί ίσως έχει ανάγκη θεραπείας από γιατρό. Αλλιώς αρκεί να τηρεί τους στοιχειώδεις κανόνες καθαριότητας.
• Αν δε βρίσκεστε σε πολύ καλή οργανική κατάσταση, θα είστε επιρρεπείς σε μολύνσεις διαφόρων ειδών κι ανάμεσα τους και το κριθαράκι.
• Το κριθαράκι είναι αρκετά συνηθισμένο σε άτομα που πάσχουν από διαβήτη.

Στις δύο τελευταίες περιπτώσεις θα πρέπει να επισκεφθείτε το γιατρό, που θα σας δώσει αντιβιοτικές σταγόνες για τα μάτια, για να υποχωρήσει η μόλυνση. Επίσης θα σας κάνει ανάλυση ούρων για να βεβαιωθεί πως δεν έχετε διαβήτη.

9. Χαλάζιο

Πρόκειται για το πρήξιμο μέσα στο βλέφαρο ενός από τους μικροσκοπικούς αδένες, που φυσιολογικά παράγουν ένα λιπαρό υγρό. Το υγρό αυτό, που αποτελεί μέρος των φυσιολογικών δακρύων, απλώνεται πάνω στο βολβό όταν ανοιγοκλείνουμε τα μάτια. Βοηθάει να καθυστερήσει η εξάτμιση των δακρύων και εμποδίζει το μάτι να ξεραθεί. Το υγρό αυτό, συνήθως μετά από επιπεφυκίτιδα, μπορεί να γίνει πολύ πηχτό και να μην εκκρίνεται από τον αδένα, που σαν αποτέλεσμα θα φουσκώσει. Αυτό δημιουργεί ένα ανώδυνο πρήξιμο κάτω από το βλέφαρο, σαν μισή μικρή χάντρα. Ο αδένας μπορεί να μολυνθεί και το βλέφαρο να κοκκινίσει, να πονέσει και να πρηστεί. Παρόλα αυτά, το χαλάζιο δεν είναι μεταδοτικό. Όταν το χαλάζιο είναι ακόμα μικρό και δεν πονάει, συχνά εξαφανίζεται χωρίς καμιά θεραπευτική αγωγή για περίοδο έξι έως οχτώ εβδομάδων. Αν όμως δε φύγει μόνο του, αλλά μεγαλώσει και σας ενοχλεί, θα πρέπει να δείτε τον οφθαλμίατρο, που πιθανό να σας συστήσει ένα αντιβιοτικό κολλύριο.

Μπορεί ακόμα ν’ ανακουφιστείτε κάνοντας ένα ατμόλουτρο στο μάτι. Για να γίνει αυτό, σκεπαστέ μια ξύλινη κουτάλα με γάζα ή επίδεσμο, βουτώντας τη σε βραστό νερό και κρατήστε τη έτσι, ώστε, με το κεφάλι σας γερμένο μπροστά, ν ανέβει ο ατμός προς το μάτι. ΜΗΝ ΑΓΓΙΖΕΤΕ τις βλεφαρίδες με την κουτάλα γιατί θα τις κάψετε. Όταν η κουτάλα κρυώσει, βουτήξτε τη ξανά στο νερό και επαναλάβατε τη διαδικασία. Η θερμότητα θα ενεργήσει σαν κατάπλασμα πάνω το πρήξιμο, με αποτέλεσμα να ωριμάσει ώστε να εκκρίνει το υγρό που περιέχει. Το ατμόλουτρο θα πρέπει να γίνεται για 15 λεπτά δύο φορές τη μέρα.

Όταν ένα χαλάζιο επιμένει, μπορεί να μεγαλώσει τόσο ώστε να εμποδίσει την όραση σας. Αυτό συμβαίνει συχνότερα όταν παρουσιαστεί στο πάνω βλέφαρο και οφείλεται στο ότι το φούσκωμα πιέζει τον κερατοειδή και έτσι το μάτι δεν εστιάζει καλά. Ένας οφθαλμίατρος μπορεί να ανοίξει το χαλάζιο. Με τοπική αναισθησία θα κάνει μια μικρή τομή στο εσωτερικό του βλεφάρου, ώστε ν’ απελευθερώσει το περιεχόμενο του αδένα. Το μάτι σας θα επιδεθεί για την υπόλοιπη μέρα, μα το άλλο πρωί θα μπορείτε κανονικά να πάτε στη δουλειά σας.

Ακόμα και μετά την αφαίρεση μπορεί να μείνει ένα μικρό πρήξιμο, ιδίως αν είχατε το χαλάζιο για αρκετούς μήνες. Σιγά σιγά όμως κι αυτό θα εξαφανιστεί.

10. Βλεφαρίτιδα

Έτσι ονομάζεται η φλεγμονή των βλεφάρων. Μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, ξεκινώντας από το ότι το άτομο είναι πολύ ξανθό με ευαίσθητο δέρμα και φτάνοντας σε μια σταφυλοκοκκινή μόλυνση.

Οι άκρες των βλεφάρων κοκκινίζουν κι έτσι συμβαίνει να έχετε κατακόκκινα, πρησμένα μάτια, ενώ μικροσκοπικά λεπίδια σαν πιτυρίδα κολλάνε στις βλεφαρίδες. Η κατάσταση είναι ενοχλητική, αλλά όχι ιδιαίτερα επώδυνη. Η φλεγμονή υπάρχει περίπτωση ν απλωθεί στον επιπεφυκότα, έτσι που ο βολβός να φαίνεται κόκκινος. Μερικές φορές ταυτόχρονα με τη βλεφαρίτιδα εμφανίζεται πιτυρίδα στα μαλλιά και στα φρύδια. Λιγότερο συχνά μολύνονται οι άκρες των βλεφάρων, δίνοντας την εντύπωση πως είναι σκεπασμένες με ένα πολλαπλό κριθαράκι. Εφόσον, όμως, η βλεφαρίτιδα αποτελεί φλεγμονή μάλλον παρά μόλυνση, δεν είναι μεταδοτική. Η βλεφαρίτιδα είναι ένα χρόνιο πρόβλημα που μπορεί να προσβάλει τον καθένα, από τους νέους μέχρι τους πολύ ηλικιωμένους. Στα ξανθά άτομα με εξαιρετικά ευαίσθητο δέρμα είναι απίθανο να εξαφανιστεί εντελώς, αν και μεγαλώνοντας τα παιδιά ίσως το ξεπεράσουν. Υπάρχουν στιγμές που σε μια κρίση τα μάτια ερεθίζονται και πονάνε, μα τον περισσότερο καιρό δε θα έχετε κανένα πρόβλημα. Ο γιατρός μπορεί να σας γράψει ένα αντιβιοτικό για τοπική χρήση, σε μορφή αλοιφής, ή ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο, πάλι σε αλοιφή. Η αγωγή αυτή βελτιώνει την κατάσταση, μα δεν τη θεραπεύει εντελώς. Θα πρέπει να απλώσετε την αλοιφή στις ρίζες των βλεφαρίδων με ελαφρό μασάζ, αφού απομακρύνετε τα λέπια με ένα βρεγμένο μπαμπάκι.

Αλλοίωση των βλεφάρων

Οι καταστάσεις αυτές οφείλονται σε μεταβολές στους μυς των βλεφάρων και δημιουργούν κοκκινίλα και ενόχληση. Είναι οι εξής: Εντρόπιο, Εκτρόπιο. Και οι δύο περιπτώσεις χρειάζονται ιατρική αντιμετώπιση.

11. Τραυματισμοί των ματιών και πρόληψη τους

Οι περισσότεροι τραυματισμοί των ματιών είναι δυνατό να αποφευχθούν, φτάνει να παρθούν τα κατάλληλα μέτρα.

• Μικροτραυματισμοί

Συνηθισμένο πρόβλημα, που το αντιμετωπίζουν όλοι κάποια στιγμή, είναι να μπει ένα μικρό ξένο σώμα μέσα στο μάτι με το φύσημα του αέρα.

Μπορεί να είναι ένα μόριο άμμου, μπογιάς, σκουριάς ή σκόνης, ανάλογα με την εργασία που κάνατε τη συγκεκριμένη στιγμή. Το μάτι σας θα πονάει δυνατά, ιδίως σε κάθε ανοιγοκλείσιμο και θα τρέχει δάκρυα.

Αντιμετώπιση

1. Αφήστε το μάτι να τρέξει πολύ και το ξένο σώμα ίσως ξεπλυθεί με τα δάκρυα. Μη χρησιμοποιήσετε λουτρό για να ξεπλύνετε το μάτι, γιατί κινδυνεύετε να το ερεθίσετε ακόμα περισσότερο.
2. Αν δεν πετύχει το παραπάνω μέτρο και μπορείτε να διακρίνετε το ξένο σώμα στο ασπράδι του ματιού ή στο βλέφαρο, προσπαθήστε να το σπρώξετε προς τα έξω μ’ ένα καθαρό μαντίλι ή χαρτομάντιλο.
3. Αν το ξένο σώμα έχει παγιδευτεί κάτω από το πάνω βλέφαρο, κρατήστε γερά τις βλεφαρίδες του και τραβήξτε το βλέφαρο προς τα κάτω, σκεπάζοντας τις κάτω βλεφαρίδες. Επαναλάβετε την κίνηση αρκετές φορές και ίσως καταφέρετε να το απομακρύνετε.
4. Αν και πάλι αποτύχετε, θα πρέπει να βάλετε κάποιον να κοιτάξει κάτω από το βλέφαρο σας (το επάνω) ως εξής:

• Κρατώντας γερά τις πάνω βλεφαρίδες.
• Χρησιμοποιώντας ένα σπίρτο, για να πιέσει το πάνω βλέφαρο, γύρω στο ένα εκατοστό πάνω από την άκρη του.
• Σηκώνοντας ταυτόχρονα τις βλεφαρίδες απαλά προς τα πάνω και εμπρός, ενώ εσείς θα βλέπετε προς τα κάτω όσο περισσότερο γίνεται.

Με τις κινήσεις αυτές το βλέφαρο θα γυρίσει μέσα έξω, έτσι ώστε να φαίνεται η εσωτερική του επιφάνεια. Σκουπίστε ν’ απομακρύνετε το ξένο σώμα μ’ ένα καθαρό μαντίλι ή χαρτομάντιλο. Αν δε φαίνεται κανένα ξένο σώμα, αξίζει και πάλι να σκουπίσετε την εσωτερική επιφάνεια του βλεφάρου μη τυχόν και έχει μείνει εκεί κάποιο μόριο στο ίδιο χρώμα με το βλέφαρο.

Οποιαδήποτε ενόχληση που μπορεί να νιώσετε, θα πρέπει να υποχωρήσει μέσα σε λίγες ώρες. Αν όμως το μάτι σας εξακολουθεί να πονάει, πηγαίνετε στον οφθαλμίατρο. Αν το ξένο σώμα βρίσκεται πάνω στον κερατοειδή, αφήστε το ήσυχο και συνεννοηθείτε με τον οφθαλμίατρο, ή πηγαίνετε αμέσως στις πρώτες βοήθειες, ή στα εξωτερικά ιατρεία κάποιου νοσοκομείου.

• Τραύματα στο εξωτερικό του ματιού

Κοψίματα. Αν κοπείτε γύρω από το μάτι, η πληγή θα έχει την τάση να αιμορραγεί πολύ. Ευτυχώς όμως αυτό σημαίνει ότι θεραπεύεται στην εντέλεια. Αν το κόψιμο είναι μεγάλο και κοντά στο μάτι, δείτε το γιατρό σας, γιατί το αίμα μπορεί να έχει κρύψει κάποια πιο σοβαρή ζημιά στο βολβό.

Τραύματα στα κόκαλα γύρω από τα μάτια. Μετά από ένα χτύπημα στην περιοχή γύρω από τα μάτια, όπως από γροθιά, ίσως βλέπετε τα αντικείμενα διπλά. Αυτό συμβαίνει επειδή είτε οι μυς που κινούν τα μάτια μωλωπίζονται και οι κινήσεις τους δεν μπορούν να συντονιστούν είτε – λιγότερο πιθανό – επειδή το κόκαλο κάτω από το μάτι έχει σπάσει. Αυτό θα παγιδέψει έναν από τους μυς του ματιού στη σχισμή του κόκαλου και θα σας κάνει να βλέπετε τα πράγματα διπλά, μια και δε θα μπορείτε να κινείτε το μάτι φυσιολογικά. Ευτυχώς και τα δύο αυτά προβλήματα λύνονται από μόνα τους, αν και μερικά άτομα μπορεί να χρειαστούν εγχείρηση όταν ένα σπασμένο κόκαλο φύγει από τη θέση του.

Τραυματισμοί από διάφορα αντικείμενα. Συμβαίνουν σε διάφορες περιπτώσεις. Στο σπίτι, από πέσιμο, κόβοντας ξύλα, όταν αναποδογυρίσει κατά λάθος η τσουγκράνα, ή ακόμα από απρόσεκτο άνοιγμα μιας μπουκάλας σαμπάνιας. Πολλές αφορμές για τραυματισμό δημιουργούνται και σε διάφορους χώρους εργασίας, καθώς και σε ορισμένα βίαια αθλήματα, όπως ποδόσφαιρο, πυγμαχία, τένις κλπ. Το μάτι μπορεί να τραυματιστεί με έναν από τους παρακάτω τρόπους:

1. Αιμορραγία από σχίσιμο των αιμοφόρων αγγείων της χρωματιστής ίριδας προκαλείται συχνά από διάφορα αιχμηρά αντικείμενα. Η σοβαρότητα της πληγής ποικίλλει από μια μικρή διαρροή αίματος που θολώνει λίγο την όραση, μέχρι μεγάλη αιμορραγία, όπου το αίμα γεμίζει ολόκληρη την περιοχή μπροστά από την ίριδα και χάνεται τελείως η όραση.
2. Η ίριδα μπορεί να πάθει κάποια ζημιά, με αποτέλεσμα να μεγαλώσει πολύ η κόρη. Κάτι τέτοιο είναι συνήθως μόνιμο.
3. Αν σχιστεί η άκρη της ίριδας, είναι πιθανό να βλέπετε τα πράγματα διπλά.
4. Τραυματισμός του φακού ίσως προκαλέσει καταρράκτη, με σταδιακή απώλεια της όρασης.
5. Αν σχιστεί ο αμφιβληστροειδής, η κατάσταση μπορεί να εξελιχτεί σε αποκόλληση του.

Αντιμετώπιση. Επειδή η κατάσταση πιθανό να είναι σοβαρή, θα πρέπει πάντα να συμβουλεύεστε γιατρό. Μόνο αν έχουν πρηστεί τα βλέφαρα, χωρίς καμιά επίδραση στην όραση σας, μπορείτε να περιμένετε να υποχωρήσει το πρήξιμο.

Αν έχετε μεγάλη αιμορραγία, θα χρειαστεί να μπείτε στο νοσοκομείο, επειδή υπάρχει κίνδυνος επιπλοκών: μια δεύτερη αιμορραγία την ίδια βδομάδα, στην προσπάθεια σας να υπερδραστηριοποιηθείτε, αποτελεί μεγάλο κίνδυνο. Χρειάζεται, λοιπόν, ανάπαυση στο κρεβάτι.

Αν διαπιστωθεί πως έχετε πάθει καταρράκτη ή αποκόλληση του αμφιβληστροειδή, θα σας γίνει η αντίστοιχη θεραπεία, όπως περιγράφεται στα σχετικά κεφάλαια.

Γρατζουνιές

Παρουσιάζονται στον κερατοειδή, χωρίς να συνοδεύονται από αιμορραγία και προκαλούνται από διάφορες αιτίες:

1. Χτύπημα από κλαδί
2. Φακό επαφής που έχει φύγει από τη θέση του
3. Τα νύχια ενός μωρού
4. Παιχνίδια με ένα κατοικίδιο ζώο
5. Βούρτσισμα των μαλλιών
6. Μάσκαρα τη στιγμή που τη βάζετε στα μάτια σας

Μια γρατζουνιά θα προκαλέσει τα ίδια συμπτώματα όπως και ένα ξένο σώμα – πόνο και δάκρυα. Συχνά νιώθετε σαν να υπάρχει κάτι κάτω από το πάνω σας βλέφαρο, μα αυτό συμβαίνει επειδή ο πόνος γίνεται αισθητός όταν το βλέφαρο κινείται πάνω από τον πληγωμένο κερατοειδή.

Αντιμετώπιση. Αν ο τραυματισμός είναι ασήμαντος, η πληγή θα κλείσει μέσα σε έξι ώρες. Θα βοηθήσει αν κρατάτε το μάτι σας κλειστό, κατά προτίμηση με επίδεσμο. Μπορείτε να φτιάξετε έναν τέτοιο κυκλικό επίδεσμο τοποθετώντας ένα κομμάτι μπαμπάκι ανάμεσα σε δύο στρώσεις γάζας, αλλιώς χρησιμοποιήστε ένα καθαρό μαντίλι που θα το διπλώσετε τριγωνικά και θα το στερεώσετε με σελοτέιπ, έτσι που να σκεπάζει το μάτι. Σκοπός του επιδέσμου είναι να κρατήσει το μάτι κλειστό έτσι ώστε να θεραπευτεί γρηγορότερα. Αν ο πόνος συνεχιστεί περισσότερο από έξι ώρες, δείτε το γιατρό σας.

Επαναλαμβανόμενη διάβρωση. Μετά από μια γρατζουνιά στο μάτι μπορεί να παρουσιαστούν και μεταγενέστερες ενοχλήσεις. Η συνηθισμένη περίπτωση είναι να πονάει ξαφνικά το μάτι τη νύχτα, τόσο ώστε να σας ξυπνήσει. Ή μπορεί να ερεθιστεί και ν’ αρχίσει να δακρύζει μόλις ξυπνήσετε. Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εξαφανίζονται εντελώς μέσα σε δυο τρεις ώρες, για να ξαναρχίσουν την άλλη νύχτα.

Η κατάσταση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι μια γρατζουνιά στον κερατοειδή δεν έχει επουλωθεί τελείως. Για τη θεραπεία της ο γιατρός μπορεί να σας συστήσει μια αντιβιοτική αλοιφή. Θα χρειαστεί να βάζετε την αλοιφή στο μάτι κάθε βράδυ, για έξι έως οχτώ βδομάδες.

Διαπεραστικά τραύματα

Οποιοσδήποτε τέτοιος τραυματισμός είναι εξαιρετικά σοβαρός και χρειάζεται άμεση ιατρική φροντίδα. Ευτυχώς, όμως, παρουσιάζονται λιγότερο συχνά από τους άλλους τραυματισμούς – σε αναλογία 1 προς 4 ή 5 σύμφωνα με την εμπειρία μου. Αλλά από τα άτομα που τραυματίζονται μ’ αυτό τον τρόπο, τουλάχιστον ένα στα πέντε είναι παιδί.

Ο κίνδυνος από ένα διαπεραστικό τραύμα στο μάτι δεν οφείλεται μόνο στη ζημιά στη δομή του ματιού, αλλά και στον κίνδυνο να εισχωρήσει η μόλυνση μέσα στο μάτι. Στο παρελθόν πολλά άτομα έχαναν μ’ αυτό τον τρόπο το φως τους. Τώρα, ευτυχώς, σε πολλές περιπτώσεις το μάτι σώζεται, χάρη στις βελτιωμένες χειρουργικές τεχνικές και στα νέα αντιβιοτικά.

Ίσως το θεωρείτε αδύνατο κάποιος να μην έχει καταλάβει πως έχει χτυπηθεί στο μάτι. Κάτι τέτοιο, όμως, μπορεί να συμβεί. Πολύ μικρά κομματάκια μετάλλου είναι δυνατό να εισχωρήσουν στο μάτι, με ανεπαίσθητο πόνο, χωρίς να αφήσουν σημάδια στην εξωτερική του επιφάνεια. Καμιά φορά, κοψίματα στα βλέφαρα, που αιμορραγούν πολύ, κρύβουν μια πολύ πιο σοβαρή βλάβη στο βολβό.

Συνηθέστερες αιτίες

Σπίτι: Κοφτερά μαχαίρια, πιρούνια, ψαλίδια, καρφίτσες, βελόνες, μολύβια, αιχμηρά εργαλεία.

Στην εργασία: Μόρια ύλης που πετάγονται, αιχμηρά εργαλεία

Τραυματισμοί από αυτοκινητιστικά δυστυχήματα: Είναι, δυστυχώς, πολύ συνηθισμένοι στις μέρες μας. Τουλάχιστον ένα σε κάθε δέκα τέτοια δυστυχήματα καταλήγει σε τραυματισμό των ματιών, από απλούς μώλωπες μέχρι εκτεταμένα διαπεραστικά τραύματα. Συνήθως τραυματίζεται ο επιβάτης του μπροστινού καθίσματος, γιατί το κεφάλι του χτυπάει στο παρμπρίζ, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται οριζόντιες εγκοπές στο μέτωπο και στα βλέφαρα του – συχνά μάλιστα και στους βολβούς.

Αντιμετώπιση

1. Σκεπάστε το τραυματισμένο μάτι μ’ έναν αποστειρωμένο επίδεσμο, που μπορείτε να τον αγοράσετε από φαρμακείο, ή με καθαρό μαντίλι, ή μπαμπάκι ανάμεσα σε δύο γάζες.
2. Μη χρησιμοποιήσετε κανενός είδους κολλύριο.
3. Αν η πληγή αιμορραγεί, θα χρειαστεί ν’ ασκήσετε κάποια πίεση για να σταματήσει, δένοντας τον επίδεσμο το μέτωπο και το μάγουλο, χωρίς όμως να πειράξετε το βολβό.
4. Πηγαίνετε αμέσως στο σταθμό πρώτων βοηθειών ή στο κοντινότερο νοσοκομείο.

• Αποκόλληση του αμφιβληστροειδή

Η κατάσταση αυτή οφείλεται σε διάφορες αιτίες, όχι απαραίτητα σε τραυματισμό, μα αναλύεται εδώ γιατί το αίτιο του τραυματισμού είναι ένα από εκείνα που μπορεί να αποφευχθούν. Ο φωτοευαίσθητος αμφιβληστροειδής, που καλύπτει την εσωτερική πίσω επιφάνεια των ματιών, μπορεί να αποκολληθεί, όπως η ταπετσαρία από τον τοίχο. Όταν συμβεί αυτό, το αποκολλημένο μέρος του αμφιβληστροειδή παύει να λειτουργεί. Η κατάσταση αυτή δημιουργείται επειδή έχει ανοίξει μια τρύπα ή μια σχισμή στον αμφιβληστροειδή, πράγμα που επιτρέπει το υγρό του ματιού να περάσει πίσω από τον αμφιβληστροειδή, διαχωρίζοντας τον από τους υπόλοιπους χιτώνες του ματιού.

Ποιοι παθαίνουν αποκόλληση;

Πρόκειται για μια αρκετά σπάνια πάθηση (ένα μόνο άτομο κάθε 10.000 το χρόνο).

– Παρουσιάζεται κυρίως ανάμεσα στις ηλικίες των είκοσι και των εξήντα και είναι σπάνια στα παιδιά και τους πολύ ηλικιωμένους. Οι άντρες προσβάλλονται δύο φορές συχνότερα απ’ όσο οι γυναίκες.

– Τα δύο τρίτα των αποκολλήσεων παρουσιάζονται σε μύωπες – όσο μεγαλύτερη είναι η μυωπία τόσο συνηθέστερη η αποκόλληση) του αμφιβληστροειδή. Κι αυτό γιατί στους μύωπες ο αμφιβληστροειδής είναι ασθενέστερος και σχίζεται ευκολότερα.

– Μια άμεση αιτία είναι ο τραυματισμός του ματιού, που γίνεται είτε με επιφανειακή, είτε με διαπεραστική πληγή. Μπορεί ακόμα να εμφανιστεί αμέσως ή να εξελιχθεί σταδιακά, όπως περιγράφω παρακάτω στα συμπτώματα. Αν τα μάτια σας προεξέχουν, έχετε μεγαλύτερες πιθανότητες να πάθετε αποκόλληση γιατί είναι πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς.

– Αποκόλληση μπορεί να προκαλέσει και κάποιο μικρότερο τραύμα, όπως π.χ. από ένα όχι πολύ δυνατό χτύπημα. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε μυωπικά άτομα με αδύνατο αμφιβληστροειδή.

– Μετά από εγχείρηση καταρράκτη δύο στα εκατό άτομα παθαίνουν αποκόλληση του αμφιβληστροειδή.

Συμπτώματα της αποκόλλησης του αμφιβληστροειδή

Τουλάχιστον στο ένα τρίτο απ’ όσους παθαίνουν αποκόλληση εμφανίζονται προειδοποιητικά συμπτώματα. Συνήθως έχουν τη μορφή λάμψεων, που παρουσιάζονται στην άκρη του οπτικού πεδίου. Οι λάμψεις μπορεί να είναι πολύ έντονες, ώστε να φαίνονται τόσο τη μέρα όσο και τη νύχτα. Η περιγραφή τους ποικίλλει, από το να μοιάζουν «σαν κάποιος να αναβοσβήνει το φως», μέχρι σπίθες, τόξα, ή κηλίδες από φως.

Παρουσιάζονται κατά μικρά διαστήματα ή όλη την ώρα, ή θα τις παρατηρήσετε καθώς κινείτε τα μάτια προς μια συγκεκριμένη κατεύθυνση. Όλοι έχουμε την τάση να βλέπουμε κηλίδες μπροστά στα μάτια μας ορισμένες στιγμές, αλλά ξαφνική εμφάνιση πολλών μικρών κουκίδων ή θόλωση της όρασης, μπορεί να είναι προμηνύματα αποκόλλησης. Τα προειδοποιητικά αυτά συμπτώματα συμβαίνει να διαρκούν επί ένα μήνα ή και περισσότερο, πριν εμφανιστούν τα συμπτώματα της αποκόλλησης.

Όταν γίνει η αποκόλληση δεν υπάρχει κανένας πόνος ή ενόχληση, εκτός από μια αλλαγή στην όραση. Μια σκιά ή γκρίζα κουρτίνα εμφανίζεται στην άκρη του οπτικού πεδίου και μπορεί ν απλωθεί γρήγορα περιλαμβάνοντας την κεντρική όραση. Όταν συμβεί αυτό, δε θα βλέπετε πια να διαβάσετε. Καμιά φορά, ίσως έχετε μια αίσθηση σαν να κοιτάζετε μέσα από νερό.

Αντιμετώπιση. Η αποκόλληση του αμφιβληστροειδή αντιμετωπίζεται μόνο με εγχείρηση, που γίνεται συνήθως κάτω από γενική αναισθησία. Ο αμφιβληστροειδής τοποθετείται ξανά στη θέση του, με την προσθήκη μικρών κομματιών σιλικόνης, που ράβονται πίσω από το μάτι. Στη συνέχεια, με τη μέθοδο της κρυοθεραπείας, η τρύπα κλείνει κι ο αμφιβληστροειδής κολλάει στους υπόλοιπους χιτώνες του ματιού.

Τουλάχιστον 80% των εγχειρήσεων για την αποκόλληση του αμφιβληστροειδή στέφονται με επιτυχία. Αν όμως η αποκόλληση είναι περίπλοκη, ίσως χρειαστούν και άλλες εγχειρήσεις.

Μετά την εγχείρηση. Τη μέρα μετά την εγχείρηση θα μπορείτε πιθανότατα να καθίσετε σε μια πολυθρόνα και μετά από μια βδομάδα θα πάτε σπίτι.

Στην αρχή θα πρέπει να κινείστε προσεχτικά, μα θα επανέλθετε σε καθιστική εργασία σε έξι βδομάδες. Θα χρειαστεί να περάσουν τέσσερις ή πέντε μήνες για να ξαναρχίσετε όλες σας τις δραστηριότητες.

• Τραύματα από χημικές ουσίες

Είναι μάλλον ασυνήθιστα, αλλά όταν συμβούν θα πρέπει να αντιμετωπιστούν αμέσως. Όσο πιο γρήγορα σας δώσουν τις πρώτες βοήθειες, τόσο καλύτερα για την τελική επίδραση του τραύματος στην όραση σας.

Αίτια: μέσα στο σπίτι. Σίγουρα θα έχετε στο σπίτι σας ορισμένες ήπιες χημικές ουσίες για καθάρισμα και απολύμανση. Πολλές είναι σε μορφή σπρέι και εύκολα μπορεί να εκτοξεύσουν το περιεχόμενό τους σε λάθος κατεύθυνση. Στον κήπο, τα χημικά σπρέι αποτελούν πηγή κινδύνου για τα μάτια.

Στην εργασία. Οι διάφορες χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται στις βιομηχανίες είναι συνήθως σε μη διαλυτή μορφή και μπορεί να προκαλέσουν σημαντική ζημιά όταν μπουν στα μάτια. Επίσης, ο ασβέστης που χρησιμοποιούν οι οικοδόμοι ή οι νοικοκυρές για να ασπρίσουν τα σπίτια τους είναι κι αυτός πολύ καυστικός για τα μάτια.

Αντιμετώπιση

Το σημαντικότερο στοιχείο είναι η ταχύτητα. Στόχος σας θα είναι να διαλύσετε και να ξεπλύνετε τη χημική ουσία ώστε να μείνει όσο το δυνατό λιγότερο χρόνο πάνω στο μάτι.

Ο καλύτερος τρόπος είναι να το ξεπλύνετε με νερό, είτε από τη βρύση, είτε βάζοντας το κεφάλι σας μέσα σ ένα κουβά ή μια λεκάνη νερό. Αν δεν έχετε νερό, χρησιμοποιήστε το πρώτο πιο αθώο υγρό που θα βρείτε, όπως γάλα, τσάι κ.λ.π.. Αν υπάρχουν στερεά μόρια, ιδίως ασβέστη, μέσα στο μάτι, προσπαθήστε να τα απομακρύνετε.

Αφού καταβάλετε κάθε προσπάθεια για να ξεπλύνετε τα μάτια, πηγαίνετε στο πιο κοντινό μέρος όπου μπορούν να σας δώσουν τις πρώτες βοήθειες.

• Τραύματα από ακτινοβολία

Η ακτινοβολία αποτελεί σπάνια αιτία τραύματος. Βλέπω γύρω στα 10 περιστατικά το χρόνο. Υπάρχουν διάφορες πιθανές πηγές – από έκθεση σε ακτίνες Χ ή υπεριώδη ακτινοβολία, μέχρι την ακτινοβολία του ήλιου ή την αόρατη ακτινοβολία μετά από μια πυρηνική έκρηξη. Από τα εγκαύματα αυτά τα πιο συνηθισμένα είναι εκείνα που οφείλονται σε υπεριώδη ακτινοβολία.

Υπεριώδης ακτινοβολία

Οι τρεις πιο συνηθισμένες πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στα μάτια είναι οι εξής:

1. Αντανάκλαση του φωτός από χιόνι ή νερό
2. Συσκευές οξυγονοκόλλησης
3. Λάμπες τεχνητού ήλιου

Τα αποτελέσματα είναι ίδια, ανεξάρτητα από την αιτία. Μερικές φορές, μετά την έκθεση στην ακτινοβολία νιώθετε ενόχληση στα μάτια, σαν να μπήκε μέσα άμμος και δακρύζουν πολύ. Όσο περνάει η ώρα δυσκολεύεστε περισσότερο να τα ανοίξετε – εξαιτίας του σπασμού στους μυς των βλεφάρων – και οποιοδήποτε φως προκαλεί έντονη ενόχληση.

Τα συμπτώματα υποχωρούν χωρίς θεραπεία μέσα σε 48 ώρες, καθώς επουλώνεται η επιφάνεια των ματιών. Θα πρέπει όμως να δείτε το γιατρό σας που θα σας συστήσει παυσίπονα χάπια και στη συνέχεια θα πρέπει να πέσετε στο κρεβάτι με σκεπασμένα και τα δύο μάτια.

Μπορείτε ακόμα να ανακουφιστείτε κάπως βάζοντας κρύες κομπρέσες πάνω στα κλειστά βλέφαρα. Χρησιμοποιήστε ένα καθαρό μαντίλι, μουσκεμένο σε κρύο νερό.

• Έγκαυμα από έκλειψη ηλίου

Αν κάνετε την ανοησία να κοιτάξετε κατάματα τον ήλιο, μπορεί να κάψετε το πίσω μέρος του ματιού σας, ακριβώς όπως καίγεται ένα φύλλο αν συγκεντρωθούν πάνω του οι ακτίνες του ήλιου μέσα από μεγεθυντικό φακό. Οι φακοί των ματιών συγκεντρώνουν τις ακτίνες μέσα στα μάτια. Το τραύμα αυτό ονομάστηκε «έγκαυμα από έκλειψη», επειδή τόσοι άνθρωποι έβλαψαν τα μάτια τους κοιτάζοντας τον ήλιο σε μια έκλειψη.

Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι καταστρεπτικά, με πλήρη απώλεια της κεντρικής όρασης, που δε θεραπεύεται. Έχει τεράστια σημασία λοιπόν να προλαβαίνετε μια τέτοια κατάσταση. Ποτέ μην κοιτάζετε τον ήλιο κατάματα, ούτε μέσα από καπνισμένο γυαλί ή από καμένο φωτογραφικό φιλμ. Αν θα πρέπει οπωσδήποτε να παρακολουθήσετε μια έκλειψη ήλιου, ανοίξτε μια τρύπα με καρφίτσα σ’ ένα κομμάτι χαρτόνι, προβάλλοντας το είδωλο του ήλιου πάνω σε μαύρο χαρτί.

Ποτέ μην κοιτάζετε κατάματα τον ήλιο όταν ανατέλλει ή δύει, ούτε καν το καθρέφτισμά του πάνω σε νερό ή γυαλί.

• Πρόληψη τραυματισμών των ματιών.

Πολλές φορές έχω ακούσει τη φράση: «Στερνή μου γνώση…». Το ακούω συχνότερα από άτομα που έχουν πάθει κάποιο δυστύχημα, αλλά μερικές φορές εκφράζει τη μετάνοια του γονιού που δεν επέβλεψε σωστά το παιδί του. Για να γλιτώσετε από αυτή την αγωνία, να μερικές καταστάσεις που πρέπει να αποφεύγετε.

Παιδιά

Δεν μπορείτε να επιτηρείτε όλη την ώρα, τουλάχιστον όμως σιγουρευτείτε πως τα παιχνίδια τους δεν είναι επικίνδυνα. Τόξα με μυτερά βέλη, πιστόλια που εκσφενδονίζουν ψεύτικες σφαίρες κ.α., μπορεί να είναι διασκεδαστικά, αλλά και επικίνδυνα σε λάθος χέρια. Τα πυροτεχνήματα και τα βαρελότα είναι και αυτά υπεύθυνα για κάμποσα δυστυχήματα κάθε χρόνο. Και ανάμεσα στα τραύματα που προξενούν, τα πιο συνηθισμένα είναι στα μάτια.

Πρόληψη στο σπίτι

Η καλύτερη προστασία για τα μάτια σας είναι να φοράτε προστατευτικά γυαλιά. Ίσως αυτό είναι αδύνατο να γίνει για κάθε επικίνδυνη δραστηριότητα, αλλά ακόμα κι αν δεν τα χρησιμοποιείτε, θα πρέπει να είστε ιδιαίτερα προσεχτικοί με τα εξής:

1. Χημικές ουσίες για οικιακή χρήση.
2. Σφυριά και άλλα εργαλεία του σπιτιού, ιδίως αν είναι φθαρμένα.
3. Εργαλεία που κινούνται με ηλεκτρισμό – τρυπάνια κ.α.

Κηπουρική

Φοράτε προστατευτικά γυαλιά, κλειστά στα πλάγια, ακόμα κι αν εν είναι τόσο άνετα όταν κάνει ζέστη, για τις εξής εργασίες:

1. Όταν κόβετε χορτάρι με περιστρεφόμενο μηχάνημα.
2. Όταν κλαδεύετε τους θάμνους με ηλεκτρικά εργαλεία.
3. Όταν κόβετε ξύλα.
4. Όταν χρησιμοποιείτε ηλεκτρικό πριόνι
5. Όταν βάφετε ή χρησιμοποιείτε χημικές ουσίες σε σπρέι.

Οδήγηση

Οι παρακάτω οδηγίες μπορεί να σώσουν όχι μόνο την όραση, μα και τη ζωή σας:

1. Φοράτε σωστά τη ζώνη ασφαλείας.
2. Όταν αγοράζετε καινούργιο αυτοκίνητο διαλέξτε να έχει λεπτό, ελασματικό παρμπρίζ. Το γυαλί που έχει περάσει από τη διαδικασία της σκλήρυνσης, τείνει να θρυμματίζεται σε αμέτρητα κομματάκια που μπορεί να τραυματίσουν τα μάτια.
3. Προσοχή στα ειδικά ελαστικά λουριά με άγκιστρα στις άκρες που δένουν τις βαλίτσες στη σχάρα του αυτοκινήτου. Ζητήστε τη βοήθεια κάποιου άλλου για να στερεώσετε τις άκρες τους.

Αθλητισμός

Ευτυχώς υπάρχει τώρα μια τάση να προστατεύουν οι αθλητές τα μάτια τους στα βίαια αγωνίσματα, αλλά μερικοί διστάζουν ακόμα, γιατί βρίσκουν πως παρενοχλείται η όραση τους. Αν κάνετε κάποιο σπορ, θα πρέπει να συνηθίσετε σιγά σιγά να προστατεύετε τα μάτια σας όταν ασχολείσθε μ’ αυτό.

1. Φοράτε προστατευτικό γείσο σε παιχνίδια όπως το τένις.
2. Αν φοράτε γυαλιά προτιμήστε πλαστικούς φακούς.
3. Σκεφτείτε την περίπτωση να αντικαταστήσετε τα γυαλιά σας με φακούς επαφής.
4. Προσέχετε τα αγκίστρια στα καλάμια ψαρέματος, ιδιαίτερα όταν τα ρίχνετε μέσα στο νερό.

Εργασία

Αν κάνετε κάποιο σχετικά επικίνδυνο επάγγελμα και σας δίνουν προστατευτικά γυαλιά, θα πρέπει να τα φοράτε. Για την οξυγονοκόλληση φοράτε σκούρα προστατευτικά γυαλιά, με πάχος ανάλογο με το εργαλείο που χειρίζεστε. Αν δε σας δίνει ο εργοδότης, έχετε δικαίωμα να του ζητήσετε.

Μη βγάζετε τους μηχανισμούς ασφαλείας από τα διάφορα μηχανήματα μόνο και μόνο για να διευκολύνετε τη δουλειά σας. Αν και σίγουρα θα υπάρχουν πολλά ακόμα παραδείγματα, πιστεύω πως ανέφερα τους πιο πιθανούς κινδύνους. Αν ακολουθήσετε τις συμβουλές μου στο τελευταίο μέρος αυτού του κεφαλαίου, ελπίζω να μη χρειαστεί ποτέ να μετανιώσετε για κάποια αμέλεια ή απερισκεψία σας.

12. Ασθένειες που μπορούν να επιδράσουν στα μάτια σας

• Διαβήτης

Ο διαβήτης είναι μια πάθηση όπου το σώμα δεν μπορεί να παράγει αρκετή ινσουλίνη κι έτσι δεν έχει τη δυνατότητα να διασπάσει φυσιολογικά τις τροφές. Σαν αποτέλεσμα αυξάνεται η ποσότητα σακχάρου στο αίμα. Κι αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να βλάψει τα μάτια, τα νεφρά, τα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία. Άτομα που παρουσιάζουν διαβήτη σε νεαρή ηλικία, συνήθως εξαρτώνται από την ινσουλίνη – χρειάζονται δηλαδή ενέσεις ινσουλίνης για να θέσουν σε έλεγχο την κατάσταση τους. Αντίθετα, εκείνοι που τον παθαίνουν στη μέση ηλικία, συχνά καταφέρνουν να τον ελέγξουν με αυστηρή δίαιτα ή και με χάπια. Όσο περισσότερο καιρό υποφέρετε από διαβήτη τόσο πιο πιθανό είναι να παρουσιάσετε σοβαρότερα προβλήματα όρασης – αν και οι ειδικοί λένε τώρα πως ακόμα και στο διαβήτη που παρουσιάζεται σε νεαρή ηλικία υπάρχει περίπτωση να αποφευχθούν τα προβλήματα αυτά, αν τον θέσετε κάτω από αυστηρό έλεγχο.

Αν διαπιστωθεί πως πάσχετε από διαβήτη, ο γιατρός θα πρέπει να σας παραπέμψει σε οφθαλμίατρο, που να εξετάζει τακτικά τα μάτια σας για τυχόν αλλοιώσεις. Οι αλλοιώσεις συχνά εμφανίζονται στα αιμοφόρα αγγεία μέσα στα μάτια, γι’ αυτό, εκτός από το τεστ της όρασης, θα γίνει έλεγχος και στο εσωτερικό των ματιών σας, που πιθανό να φωτογραφηθούν για να υπάρχουν στο αρχείο του γιατρού. Είναι ευκολότερο να φανούν περισσότερες λεπτομέρειες των αιμοφόρων αγγείων μέσα στα μάτια σας, αν περιέχουν μια χρωστική ουσία. Για να γίνει αυτό, ο οφθαλμίατρος θα σας κάνει μια ένεση στο μπράτσο, που περιέχει μια ειδική χρωστική. Κυκλοφορώντας μέσα στο σώμα σας, η χρωστική αυτή ουσία φτάνει και στα μάτια μέσα σε δευτερόλεπτα. Κατόπιν ο γιατρός θα τραβήξει γρήγορα μερικές φωτογραφίες, που να δείχνουν τη χρωστική να κατανέμεται μέσα στα αιμοφόρα αγγεία των ματιών.

Η χρωστική αυτή, που είναι κίτρινη, δίνει στο δέρμα μια κιτρινωπή η ηλιοκαμένη εμφάνιση, που φεύγει ωστόσο μετά από μερικές ώρες, καθώς το χρώμα αποβάλλεται με τα ούρα. Τα βασικά προβλήματα των ματιών που μπορεί να προκαλέσει ο διαβήτης είναι τα εξής:

1. Θολή όραση
2. Διπλωπία
3. Καταρράκτες
4. Ξαφνική απώλεια της όρασης

Πώς μπορεί ο διαβητικός να αποφύγει τα προβλήματα των ματιών;

Ο κυριότερος τρόπος να βοηθήσετε τον εαυτό σας είναι να σιγουρευτείτε πως ο διαβήτης σας βρίσκεται κάτω από έλεγχο. Γιατί αν το επίπεδο σακχάρου στο αίμα διακυμαίνεται από τη μια μέρα στην άλλη, τότε θα διαφοροποιείται και η όραση σας. Υπάρχει μια τάση, στην αρχή, ο διαβητικός να είναι πολύ προσεχτικός. Μα όσο περνάνε τα χρόνια η αρχική του σχολαστικότητα μετατρέπεται σε αμέλεια, που συχνά γίνεται και αδιαφορία. Μην αφήσετε να σας συμβεί αυτό. Ελέγχοντας την ασθένεια, όχι μόνο θα μειώσετε τον κίνδυνο προβλημάτων στα μάτια, αλλά θα περιοριστούν και οι αλλαγές που προκαλεί ο διαβήτης στον υπόλοιπο οργανισμό σας.

• Υπέρταση

Η υπέρταση συνήθως διαπιστώνεται όταν ο γιατρός σας παίρνει την πίεση, εξετάζοντας τη γενική κατάσταση της υγείας σας. Μπορεί, ωστόσο, να διαπιστωθεί και σε μια συνηθισμένη εξέταση της όρασης για γυαλιά, οπότε ο οφθαλμίατρος θα διακρίνει αλλοιώσεις στο μέγεθος και τα σχήματα των αιμοφόρων αγγείων στο πίσω μέρος των ματιών.

Η μεγάλη πλειοψηφία των ατόμων με υπέρταση δεν έχουν προβλήματα με τα μάτια τους. Σε μερικούς όμως τα παρακάτω συμπτώματα μπορεί να σημαίνουν πως η πίεση τους είναι πολύ ψηλή:

1. Διπλωπία
2. Κηλίδες στην όραση
3. Θόλωση της όρασης.

Έχει μεγάλη σημασία αν προκύψει κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα να σας δει γιατρός όσο το δυνατό γρηγορότερα, για να συστήσει την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή και να προληφθεί έτσι η επιδείνωση του προβλήματος.

Άλλα παθολογικές καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στην όραση είναι οι ακόλουθες: διαταραχές του θυροειδή (υπερθυροειδισμός), σκλήρυνση κατά πλάκας, ημικρανία, ημιπληγία. Γι’ αυτό το λόγο τα άτομα που πάσχουν από τα παραπάνω νοσήματα θα έπρεπε να εφαρμόζουν περιοδικό έλεγχο από ειδικό της κατάστασης των ματιών τους. Επίσης οποιαδήποτε αλλαγή ή διαταραχή στην όραση μας θα πρέπει οπωσδήποτε να μας οδηγεί στον οφθαλμίατρο γιατί είναι δυνατόν να σχετίζεται με τα παραπάνω νοσήματα χωρίς εμείς να έχουμε διαγνωσθεί μ αυτά.

13. Συνηθισμένα προβλήματα των ματιών στα παιδιά

Εξετάζοντας τα μάτια του παιδιού σας

Σε όσα παιδιά γεννιούνται σε μαιευτήρια γίνονται εξετάσεις των ματιών τους για να διαπιστωθεί τυχόν σοβαρή ανωμαλία. Μετά από αυτό, δεν είναι ανάγκη να ελέγξετε την όραση του παιδιού σας πριν από την ηλικία των τριών έως πέντε ετών, όταν αποκτάει φυσιολογική όραση. Τα μάτια των παιδιών εξετάζονται συνήθως στο σχολείο αρκετά νωρίς. Ωστόσο οι εξετάσεις αυτές δεν είναι λεπτομερείς. Αν έχετε λοιπόν λόγο να ανησυχείτε για την όραση του παιδιού σας, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον οφθαλμίατρο. Τα παιδιά μπορεί να πάσχουν από μυωπία, υπερμετρωπία ή αστιγματισμό και πιθανό να χρειάζονται γυαλιά. Αν το παιδί σας παραπονιέται πως δε βλέπει καλά, π.χ. το συνολικό πίνακα, ελέγξτε αν υπάρχει πρόβλημα. Σε μια τέτοια περίπτωση θα βοηθήσει ο οφθαλμίατρος.

Τα προβλήματα των κοκκινισμένων ματιών, ιδιαίτερα το κριθαράκι, το χαλάζιο και η επιπεφυκίτιδα, είναι πολύ συνηθισμένα σε παιδιά όλων των ηλικιών. Δύο μόνο παθήσεις των ματιών είναι κάπως συνηθισμένες στην παιδική ηλικία: ο στραβισμός και τα μάτια που δακρύζουν υπερβολικά. Σπάνια εμφανίζονται περιπτώσεις εκ γενετής καταρράκτη και γλαυκώματος.

Μάτια που δακρύζουν

Είναι πολύ συνηθισμένη κατάσταση στα μωρά που αρχίζει λίγο μετά τη γέννηση. Οφείλεται σε ατελή ανάπτυξη των δακρυφόρων αγωγών μέσα από τη μύτη και μπορεί να προσβάλει τη μια ή και τις δύο πλευρές. Το πρόβλημα συνήθως υποχωρεί μέσα στον πρώτο χρόνο, αλλά τα δάκρυα μπορεί να μολυνθούν, ιδιαίτερα μετά από ένα κρύωμα στο κεφάλι. Στην περίπτωση αυτή, μια κολλώδης έκκριση εμποδίζει τα μάτια ν’ ανοίξουν.

Θεραπεία. Θα πρέπει να πάτε το παιδί σας στο γιατρό, που θα του γράψει μια συνταγή για αντιβιοτικό κολλύριο ή αλοιφή. Είναι ευκολότερο αν δύο άνθρωποι βάλουν στο μωρό το κολλύριο ή την αλοιφή, αλλά είναι δυνατό να τα καταφέρει κανείς και μόνος. Αν είστε δύο, η μέθοδος είναι η εξής:

1. Τυλίξτε το μωρό σε μια κουβέρτα με τα χέρια σκεπασμένα.
2. Γύρτε το προς τα πίσω, στην αγκαλιά του βοηθού σας, που θα του σταθεροποιεί το κεφάλι.
3. Η αλοιφή ή οι σταγόνες θα μπουν εκείνη τη στιγμή, όπως και στους μεγάλους.
4. Βοηθάει αν μπορέσετε να κάνετε ελαφρό μασάζ στο σάκο των δακρύων, πιέζοντας στο πλάι της μύτης και στις εσωτερικές άκρες των βλεφάρων με την άκρη του δαχτύλου σας.

Αν είστε μόνη, θα πρέπει να τυλίξετε καλά το μωρό με τα χέρια μέσα στην κουβέρτα και να ακουμπήσετε τα μπράτσα σας πάνω στην κουβέρτα. Έτσι θα σταθεροποιηθούν τα χέρια σας και θα εμποδίζετε το μωρό να βγει από την κουβέρτα. Αν το παιδί είναι πολύ μικρό, μπορείτε να κρατήσετε το κεφάλι του ανάμεσα στις παλάμες σας, χρησιμοποιώντας τους αντίχειρες και το πρώτο σας δάχτυλο για να ανοίξετε τα βλέφαρα και να βάλετε μέσα τις σταγόνες ή την αλοιφή.

Πόσο καιρό θα πρέπει να συνεχίσετε τη θεραπεία;

Αν τα μάτια του μωρού εξακολουθούν να είναι δακρυσμένα και να κολλάνε τρεις μήνες αφότου αρχίσετε τη θεραπεία, ίσως ο γιατρός θα χρειαστεί ν’ αδειάσει τους αγωγούς με σύριγγα. Αυτό γίνεται με γενική αναισθησία και ίσως χρειαστεί να επαναληφθεί αρκετές φορές.

Μπορεί να παρουσιαστεί αυτή η κατάσταση και σε μεγαλύτερα παιδιά;

Είναι ασυνήθιστη σε μεγαλύτερες ηλικίες, εκτός αν η έμφραξη αφέθηκε να προχωρήσει από τη γέννηση χωρίς καμιά αγωγή, ώστε αργότερα ο δακρυϊκός σάκος να μολυνθεί.

Η αγωγή σε μεγαλύτερα παιδιά Είναι ίδια όπως και στα μωρά. Ίσως χρειαστεί να δώσετε στα παιδιά κολλύριο για άλλα προβλήματα, όπως π.χ. για επιπεφυκίτιδα.

Αν βάζετε στα μάτια του παιδιού σταγόνες που τσούζουν, θα πρέπει να του το πείτε μόλις τις βάλετε. Αν του το πείτε πριν, το πιθανότερο είναι πως το παιδί θα κλείσει τα μάτια του, ή θα αρνηθεί και να σας πλησιάσει ακόμα.

14. Γυαλιά και φακοί επαφής

Διαλέγοντας το σκελετό

Όταν ο ειδικός αποφασίσει τί φακοί σας χρειάζονται, θα σας γράψει τη συνταγή. Πρώτα όμως, αν πρόκειται να φορέσετε γυαλιά, θα πρέπει να διαλέξετε κατάλληλο σκελετό. Για το σκοπό αυτό θα πάτε στον οπτικό, είτε εξεταστήκατε από αυτόν είτε από τον οφθαλμίατρο. Η επιλογή σας θα επηρεαστεί από πολλούς παράγοντες: η χρήση των γυαλιών και η εμφάνιση τους είναι οι σημαντικότεροι, ενώ παράλληλα, θα πρέπει να υπολογιστεί και το κόστος.

Φακοί

Διαλέγοντας φακούς θα πρέπει να σκεφτείτε μερικά σημαντικά πράγματα. Λάβετε υπόψη σας το επάγγελμα και τον τρόπο ζωής σας, όταν αποφασίζετε το υλικό και τον τύπο των γυαλιών. Και εδώ ο οπτικός θα σας προσφέρει πολύτιμη βοήθεια.

Γυαλιά ηλίου

Είναι αδύνατο να βλάψουμε την όραση μας με το καθημερινό φως ακόμα και στα πιο ζεστά κλίματα. Είναι πολύ επικίνδυνο, όμως, να κοιτάζει κανείς κατάματα των ήλιο, ακόμα κι όταν ανατέλλει, ή δύει, ή και σε μια έκλειψη του.

Τα γυαλιά ηλίου όμως ξεκουράζουν, ιδιαίτερα τα πολύ ανοιχτόχρωμα άτομα που υποφέρουν από την ανταύγεια και σίγουρα δε θα βλάψουν τα μάτια σας, όπως νομίζουν μερικοί. Δεν έχει σημασία τί είδους γυαλιά διαλέξατε. Αξίζει, όμως, όταν πάτε ν’ αγοράσετε, να έχετε υπόψη τα εξής:

1. Βεβαιωθείτε πως ο σκελετός είναι άνετος, μια που θα τον φοράτε όταν κάνει ζέστη.
2. Σιγουρευτείτε πως οι φακοί δε δημιουργούν καμιά διαστρέβλωση της εικόνας, ιδιαίτερα στο κέντρο, και πως σκεπάζουν όλο σας το οπτικό πεδίο.
3. Για καθημερινή χρήση, το χρώμα των φακών και το αν θα είναι μόνιμο ή μεταβλητό είναι θέμα γούστου και κόστους. Μερικοί φακοί είναι σχεδιασμένοι για να δίνουν την καλύτερη προστασία σε βλαβερά μήκη κύματος και είναι χρήσιμοι για σκιέρ και πιλότους. Αν έχετε μεγάλη ευαισθησία στο φως, θα πρέπει να συμβουλευτείτε τον οπτικό σας.

Φακοί επαφής

Αντί για γυαλιά, ίσως προτιμήσετε να φορέσετε φακούς επαφής για να διορθώσετε τη μακρινή σας όραση. Δεν μπορείτε, όμως, ν’ αντικαταστήσετε μ’ αυτούς τα γυαλιά για το διάβασμα. Αν χρειάζεται να φορέσετε γυαλιά και για να διαβάζετε και για να βλέπετε μακριά, είναι δυνατό να παραγγείλετε γυαλιά για το διάβασμα, που θα τα φοράτε πάνω από τους φακούς επαφής όταν θέλετε να βλέπετε κοντά.

Οι φακοί επαφής φοριούνται κυρίως από μύωπες. Χρησιμοποιούνται όμως και για την υπερμετρωπία, καθώς και για τον αστιγματισμό, αλλά δεν ταιριάζουν σε όλους. Δε συνιστώνται στις εξής περιπτώσεις:

1. Αν είστε πολύ ευαίσθητοι στο θέμα των ματιών σας.
2. Αν είστε άγαρμποι και αδέξιοι στα χέρια, γιατί τότε ίσως κάνετε κακό στα μάτια σας βάζοντας και βγάζοντας τους φακούς.
3. Αν εργάζεστε σε περιβάλλον πολύ βρώμικο ή με πολλή σκόνη, οπότε διάφορα μόρια της θα μπορούσαν να εισχωρήσουν εύκολα μέσα από τους φακούς.
4. Αν έχετε κάποια αλλεργία, όπως λ.χ. στη γύρη την άνοιξη, που δημιουργεί φαγούρα στα μάτια σας.

Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που φόρεσαν φακούς επαφής με επιτυχία δε θέλουν να ξαναγυρίσουν στα γυαλιά, εκτός μόνο για το διάβασμα. Η όραση είναι συχνά καλύτερη απ’ ότι με τα γυαλιά και, καθώς οι φακοί κινούνται με τα μάτια σας, δεν υπάρχει διαστρέβλωση της εικόνας από τα πλάγια, όπως συμβαίνει με τα γυαλιά που έχουν χοντρούς φακούς. Επίσης οι φακοί επαφής δε θολώνουν όταν μπείτε ξαφνικά σ ένα ζεστό δωμάτιο, ούτε βρέχονται στη βροχή όπως τα γυαλιά.

Είδη φακών επαφής

Υπάρχουν μαλακοί και σκληροί φακοί επαφής. Οι όροι αναφέρονται στη σύσταση των υλικών που χρησιμοποιούνται στην κατασκευή τους.

Ποιο είδος θα πρέπει να διαλέξετε;

Το αν θα βάλετε σκληρούς ή μαλακούς φακούς επαφής εξαρτάται από τις ανάγκες σας και θα αποφασίσετε μετά από συμβουλή του οπτικού. Αν τα μάτια σας δεν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και χρειάζεται να φοράτε τους φακούς όλη την ώρα, πιθανό να σας συστήσει του σκληρούς, επειδή προσφέρουν καλύτερη όραση. Για οποιονδήποτε έχει πολύ ευαίσθητα μάτια και δε βολεύεται με τους σκληρούς φακούς, ή για κάποιον που θέλει να φοράει τους φακούς λιγότερο, συνιστώνται οι μαλακοί.

15. Πώς να χρησιμοποιείται τα θεραπευτικά μέσα

Οι βασικές φροντίδες για τα περισσότερα προβλήματα των ματιών περιλαμβάνουν κολλύριο, αλοιφή και καμιά φορά χάπια, ανάλογα με το ειδικό πρόβλημα και την κατάσταση των ματιών σας.

Κολλύριο

Είναι πιο εύκολο στη χρήση από την αλοιφή και δε θολώνει τόσο την όραση. Να πώς θα πρέπει να το βάζετε, είτε στα δικά σας μάτια είτε σε άλλων:

1. Καθίστε ή σταθείτε με το κεφάλι γερμένο προς τα πίσω.
2. Αν είστε δεξιόχειρας τραβήξτε προς τα κάτω το κάτω βλέφαρο με το δείχτη του αριστερού σας χεριού.
3. Κρατήστε το μπουκαλάκι με το δεξί σας χέρι. (Αν είστε αριστερόχειρας, κατεβάστε το βλέφαρο με το δάχτυλο του δεξιού σας χεριού και κρατήστε το μπουκάλι με το αριστερό).
4. Κινήστε το μπουκάλι μπροστά στο μάτι σας, με το χέρι που κρατάει το μπουκάλι ακουμπισμένο πάνω στο άλλο.
5. Κοιτάξτε προς το πάνω μέρος του κεφαλιού σας, πιέζοντας ταυτόχρονα το μπουκάλι.
6. Προσπαθήστε ν’ αφήσετε τη σταγόνα να πέσει ακριβώς μέσα στο κάτω βλέφαρο.
7. Αν νομίζετε πως δεν το πετύχατε, βάλτε άλλη μια σταγόνα. Δεν υπάρχει περίπτωση να πέσουν μέσα παραπάνω σταγόνες, γιατί ότι είναι υπερβολικό θα το αποβάλει το ίδιο το μάτι από τις άκρες των βλεφάρων.

Επειδή τα δάκρυα σας, καθώς και άλλα περισσεύματα υγρών αποστραγγίζονται μέσα στη μύτη και στο πίσω μέρος της γλώσσας ίσως γευτείτε τις σταγόνες μετά από λίγα λεπτά. Επίσης, ορισμένα κολλύρια μπορεί να προκαλέσουν τσούξιμο στα μάτια, μα αυτό διαρκεί μόνο λίγα δευτερόλεπτα.

Εξαιτίας της σύνθεσης τους, ορισμένα κολλύρια πρέπει να φυλάγονται σε δροσερό μέρος. Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο θα αναγράφεται πάνω στο μπουκάλι. Το καλύτερο μέρος είναι το ψυγείο, όχι όμως η κατάψυξη. Κρύο το κολλύριο μπαίνει ευκολότερα στο μάτι, γιατί νιώθετε πότε έχουν χυθεί μέσα οι σταγόνες.

Αλοιφή

Είναι πιο δύσκολη στη χρήση από τις σταγόνες. Έχει την τάση να θολώνει την όραση και να λιπαίνει τις βλεφαρίδες και τα μάγουλα σας. Τα πλεονεκτήματα της αλοιφής είναι ότι μένει στο μάτι περισσότερο χρόνο, δεν διαλύεται από τα δάκρυα τόσο εύκολα όσο οι σταγόνες κι έτσι το φάρμακο που περιέχει κάνει καλύτερα τη δουλειά του. Σε μια ειδική περίπτωση, της ατροπίνης, είναι πάντα καλύτερα να δίνετε το φάρμακο στα μωρά με τη μορφή αλοιφής, γιατί με τις σταγόνες μπορεί να απορροφήσουν μεγάλη ποσότητα της ουσίας στο σώμα τους.

Να ο σωστός τρόπος για να βάζετε αλοιφή στα μάτια:

1. Αν χρειάζεται να διατηρείτε την αλοιφή στο ψυγείο το περιεχόμενο της θα γίνει πολύ πηχτό. Αν ζεστάνετε, λοιπόν, για λίγα λεπτά το σωληνάριο, θα διευκολυνθείτε πολύ στη χρήση του.
2. Χρησιμοποιώντας καθρέφτη, τραβήξτε προς τα κάτω το κάτω βλέφαρο με το δείχτη του αριστερού σας χεριού αν είστε δεξιόχειρας (ή του δεξιού σας χεριού αν είστε αριστερόχειρας).
3. Κρατήστε το σωληνάριο στο άλλο χέρι.
4. Πιέστε, ώστε να βγουν γύρω στα 5 χιλιοστά της αλοιφής στο εσωτερικό του κάτω βλεφάρου.
5. Αν η αλοιφή παραμένει στην άκρη του σωληναρίου αντί για επάνω στο μάτι, κλείστε τα βλέφαρα για να κοπεί η αλοιφή από το σωληνάριο. Μην ανησυχείτε αν η άκρη του αγγίξει τα βλέφαρα σας -είναι κάτι που δεν μπορείτε να το αποφύγετε.
6. Κάνετε ένα ελαφρό μασάζ στο μάτι για να πάει παντού η αλοιφή και σκουπίστε ότι περισσέψει από τα βλέφαρα μ’ ένα καθαρό χαρτομάντιλο.

Εφαρμόστε σωστά τη θεραπευτική αγωγή

Αν ξεκινήσατε μια θεραπεία με κολλύριο, αλοιφή ή χάπια, είναι ανάγκη να εφαρμόσετε ορισμένους βασικούς κανόνες, για να έχετε τη μεγαλύτερη δυνατή ωφέλεια.

1. Σιγουρευτείτε πως ξέρετε πόσο συχνά θέλει ο γιατρός να κάνετε αυτή την αγωγή και για πόσο καιρό και ακολουθήστε πιστά τις οδηγίες που αναγράφονται στη συνταγή.
2. Προσπαθήστε να παίρνετε τις δόσεις σας σε ίσα χρονικά διαστήματα. Αν σας πουν, π.χ., να βάζετε σταγόνες τρεις φορές την ημέρα, βάζετε τις κάθε οκτάωρο. Δεν ωφελεί να παίρνετε και τις τρεις δόσεις πριν από το μεσημέρι κι ύστερα τίποτα μέχρι το επόμενο πρωί. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία στη θεραπεία του γλαυκώματος.
3. Αν έχετε ανάγκη από τρεις δόσεις τη μέρα π.χ. μη διπλασιάζετε τη δόση με το δικαιολογητικό πως έτσι θα’ ναι πιο αποτελεσματική.
4. Ποτέ μη χρησιμοποιείτε σταγόνες ή αλοιφή από συνταγή άλλου.
5. Πετάξτε όλα τα κολλύρια και τις αλοιφές που έχουν μείνει ανοιχτά, γιατί τα συντηρητικά τους μπορεί να μην είναι πια αποτελεσματικά.

Αλλεργία στην αγωγή

Ένα τελευταίο σημείο σχετικά με αυτές τις θεραπείες. Είναι πιθανό να είστε αλλεργικοί σε κάποιο κολλύριο, αλοιφή ή χάπι. Η αλλεργία σε σταγόνες ή αλοιφές είναι πιο συνηθισμένη σε άτομα που εμφανίζουν αλλεργικές τάσεις με άσθμα ή έκζεμα. Η αλλεργία σε φαρμακευτικές αγωγές των ματιών είναι σπάνια, αλλά μπορεί να προσβάλει κάποιον – νέο ή γέρο.

Τυχαίνει να διαπιστώσετε ότι είστε αλλεργικοί σε ορισμένο φάρμακο αμέσως μόλις το δοκιμάσετε, αλλά το πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί και αργότερα – ακόμα κι αν στην αρχή το φάρμακο δε σας ενόχλησε.

Ένα παράδειγμα είναι η αλλεργική αντίδραση στη νεομυκίνη, που χρησιμοποιείται εναντίον μολύνσεων, όπως της επιπεφυκίτιδας, ή στην ατροπίνη, που δίνεται για να διασταλούν οι κόρες. Μερικές φορές ορισμένα άτομα αποχτούν ευαισθησία στο συντηρητικό που περιέχει το κολλύριο ή στην κρέμα που περιέχει μια αλοιφή για τα μάτια.

Αν είστε αλλεργικοί σε κάτι απ’ όλα αυτά, τα μάτια σας θα κοκκινίσουν και θα παρουσιάσουν φαγούρα λίγες ώρες μετά τη χρήση του φάρμακου. Τα βλέφαρα σας πρήζονται, καμιά φορά μάλιστα τόσο, που ίσως δυσκολευτείτε ν’ ανοίξετε τα μάτια. Το δέρμα έχει την τάση να σχηματίζει ρυτίδες και ίσως γίνει υγρό. Ωστόσο το πρόβλημα μοιάζει σοβαρότερο απ’ ότι είναι στην πραγματικότητα και συνήθως υποχωρεί λίγες μέρες αφού σταματήσετε τη συγκεκριμένη αγωγή. Το πρήξιμο των βλεφάρων απλώνεται καμιά φορά και στα μάγουλα. Εξαιτίας της βαρύτητας, έχει την τάση να προχωρεί προς τα κάτω και μπορεί ακόμα να πρηστείτε και κάτω από το σαγόνι. Ο γιατρός σας πιθανότατα θα σας δώσει ένα κολλύριο ή χάπια που να μειώνουν τον ερεθισμό και την κοκκινίλα.

Καθώς το πρόβλημα εξαφανίζεται, το δέρμα των βλεφάρων ίσως σχηματίσει λέπια, μα σιγά σιγά θα επανέλθει στο φυσιολογικό.

16. Ζώντας με εξασθενημένη όραση

Όταν σας πουν για πρώτη φορά πως η κατάσταση σας δεν επιδέχεται θεραπεία, το σοκ μπορεί να είναι τέτοιο, ώστε να εγκαταλείψετε κάθε προσπάθεια ν’ ασχοληθείτε με τις συνηθισμένες σας δραστηριότητες. Έχουμε μάλιστα την τάση να πιστεύουμε πως η κακή όραση, όπως και οι άλλες αρρώστιες, συμβαίνουν μόνο στους άλλους. Η αντίδραση αυτή είναι φυσιολογική, γιατί ενώ από την μια μεριά αποδεχόμαστε τις μεταβολές της γήρανσης, από την άλλη συμβαίνει να νιώθουμε, βαθιά μέσα μας, προστατευμένοι από τις ταλαιπωρίες των άλλων.

Είναι δύσκολο σε οποιαδήποτε ηλικία να συμβιβαστεί κανείς με τις συνέπειες της εξασθενημένης όρασης, αν και μερικά άτομα προσαρμόζονται ευκολότερα από άλλα. Στο κεφάλαιο αυτό θέλω να σας δείξω πώς να αντιμετωπίσετε την κατάσταση όσο το δυνατό καλύτερα, είτε για τον εαυτό σας, είτε για κάποιο μέλος τη ς οικογένειας σας. Υπάρχουν διάφορες οργανώσεις και ομάδες, που μπορούν να σας βοηθήσουν – είτε έχετε χάσει την όραση σας εντελώς, είτε σημαντικό μέρος της. Το να βρίσκεστε σε επαφή με ανθρώπους στην ίδια κατάσταση με σας μπορεί να σας ενθαρρύνει σημαντικά.

Πώς ν’ αντιμετωπίσετε τη μερική όραση.

Είναι πολύ σημαντικό να εκμεταλλευτείτε όσο γίνεται περισσότερο οποιαδήποτε όραση έχετε.

Φωτισμός. Η όραση σας με το φως της μέρας είναι καλύτερη από εκείνη με τεχνητό φως. Τα χρώματα διακρίνονται ευκολότερα. Αν λοιπόν σας αρέσει να κεντάτε, να ράβετε ή να ζωγραφίζετε, ασχοληθείτε με τις δραστηριότητες αυτές στο φως της μέρας. Αν χρησιμοποιείτε τεχνητό φωτισμό, βεβαιωθείτε πως είναι αρκετά δυνατός και πως βρίσκεται στη σωστή θέση, δηλαδή να έρχεται από πίσω από το κεφάλι σας, φωτίζοντας απευθείας πάνω από τον ώμο σας. Το φως που λάμπει κατευθείαν στα μάτια μπορεί να σας ζαλίσει. Γι’ αυτό, όταν βρίσκεστε έξω στον ήλιο, φοράτε πάντα πλατύγυρο καπέλο ή ειδικό γείσο και, σε γενικές γραμμές, προστατεύετε τα μάτια σας από το άμεσο φως.

Σιγουρευτείτε πως ο φωτισμός είναι καλός σε όλο σας το σπίτι και όχι μόνο στους χώρους που χρησιμοποιείτε περισσότερο. Συχνά το χολ και οι σκάλες είναι αμυδρά φωτισμένα και μπορεί να γίνουν επικίνδυνα αν δε βλέπετε τόσο καλά.

Αν βρίσκεστε σε ξένο περιβάλλον και νομίζετε πως η όραση σας επιδεινώθηκε ξαφνικά, σκεφτείτε μήπως φταίει ο φωτισμός.

Κοντράστ

• Συχνά δυσκολεύεται κανείς να διαβάσει το καντράν του τηλεφώνου, ιδιαίτερα τους αριθμούς 3, 5 και 8 που μοιάζουν. Θα βοηθήσει αν ζητήσετε από κάποιον να σας γράψει τους αριθμούς των τηλεφώνων που χρησιμοποιείται συχνά μένα χοντρό μαρκαδόρο.
• Βοηθάει, επίσης, αν γράψετε τους αριθμούς, σε μεγάλο μέγεθος, πάνω σ’ ένα κομμάτι χαρτί ή σε ετικέτες που θα τις βάλετε στο δίσκο της τηλεφωνικής σας συσκευής.
• Ζητήστε από φίλους και συγγενείς, όταν σας γράφουν, να χρησιμοποιούν μαρκαδόρο.
• Αν δυσκολεύεστε να διακρίνετε το φαγητό πάνω σε ένα σκουρόχρωμο πιάτο, χρησιμοποιήστε ένα κοινό πιάτο, σε πιο ανοιχτό χρώμα.
• Αν υπάρχουν σκάλες στο σπίτι σας, φροντίστε να βαφτεί μια άσπρη γραμμή στην άκρη κάθε σκαλοπατιού.

Γυαλιά

• Σιγουρευτείτε πως φοράτε τα σωστά γυαλιά για την απόσταση που θέλετε να δείτε. Πολλά ηλικιωμένα άτομα μπερδεύονται συχνά, προσπαθώντας να δουν τηλεόραση με τα γυαλιά για το διάβασμα.
• Τα απορροφητικά (σκούρα) γυαλιά βοηθάνε σε ορισμένες περιπτώσεις, π.χ. αν υποφέρετε από καταρράκτη ή μελαγχρωστική αμφιβληστροειδίτιδα.

Βοηθήματα μειωμένης όρασης. Υπάρχουν διάφορα τέτοια, που θα σας τα συστήσει ο οφθαλμίατρος και μπορεί να σας εξυπηρετήσουν.

Βιβλία με μεγάλα τυπογραφικά στοιχεία.

Πώς να ζείτε με αναπηρία της όρασης. Ο αριθμός των συλλόγων, των οργανώσεων και των ομάδων που ασχολούνται με τα προβλήματα των ανθρώπων με μειωμένη όραση ή των τυφλών μεγαλώνει συνέχεια.

Μητρώα τυφλών

Όταν η όραση σας μειωθεί κάτω από ορισμένο σημείο, ο οφθαλμίατρος θα προτείνει να γραφτείτε στα αντίστοιχα μητρώα του αρμόδιου υπουργείου, ώστε να επωφεληθείτε από διάφορες υπηρεσίες που παρέχονται δωρεάν ή με χαμηλό κόστος.

Τυφλός θεωρείται κάποιος όχι μόνο αν έχει χάσει εντελώς την όραση του, αλλά και αν δεν μπορεί να κάνει καμιά δουλειά για την οποία η όραση είναι απαραίτητη. Πώς να οδηγείτε έναν τυφλό

Οι άνθρωποι που βλέπουν είναι συνήθως πρόθυμοι να εξυπηρετήσουν τους τυφλούς. Έχουν, όμως, την τάση να υπεραπλουστεύουν την κουβέντα μαζί τους, σαν να μιλάνε σ ένα παιδί, ή υψώνουν τη φωνή σαν να μιλάνε σε κουφό ή σε κάποιον που δεν καταλαβαίνει. Αλλά εκτός από ορισμένους ηλικιωμένους, που μπορεί να έχουν χάσει και την ακοή τους ή και μέρος των πνευματικών τους λειτουργιών, η μεγάλη πλειοψηφία των τυφλών και των ανθρώπων με μειωμένη όραση διαφέρουν από τους άλλους μόνο στο ότι έχουν χάσει το φως τους. Μερικοί μάλιστα μπορεί να αντιλαμβάνονται καλύτερα τί συμβαίνει γύρω τους από τους περισσότερους άλλους ανθρώπους, επειδή έχουν πολύ αναπτυγμένη την ακοή και την αίσθηση της αφής. Αν έχετε κατά νου αυτά τα σημεία, θα μπορείτε να βοηθήσετε και να επικοινωνήσετε με τυφλούς ανθρώπους, με τον τρόπο που εκτιμούν περισσότερο.

Όταν συναντάτε ένα τυφλό άτομο, αναγγέλλετε την παρουσία σας, λέγοντας ποιος είσθε.

Όταν γίνεται μια ομαδική συζήτηση να απευθύνεστε πάντα στον τυφλό με το όνομα του. Αλλιώς δε θα ξέρει πότε να συμμετέχει στην κουβέντα. Τελειώνοντας, πέστα αν φεύγετε για να μην το φέρετε στη δύσκολη θέση να μιλάει στον αέρα. Είναι απλό να οδηγήσετε έναν τυφλό όταν ξέρετε πώς. Θα πρέπει όμως να μάθετε την τεχνική.

Περπάτημα. Μην πιάσετε το μπράτσο του τυφλού, αλλά προσφέρετε του το δικό σας, που θα πρέπει να το κρατήσει λίγο πάνω από τον αγκώνα. Μ’ αυτό τον τρόπο θα τον οδηγείτε μισό βήμα πίσω σας. Αν χρειαστεί να περπατήσετε ο ένας πίσω από τον άλλο, κρατήστε το μπράτσο σας τεντωμένο στη μέση της πλάτης σας.

Πόρτες. Πλησιάζετε πάντα μια πόρτα με τον φύλλο προς το μέρος των μεντεσέδων. Καθώς γυρίζετε το πόμολο, με το χέρι που σας κρατάει ο τυφλός, θα καταλάβει αν η πόρτα ανοίγει προς τα μέσα ή προς τα έξω. Όταν περάσετε μέσα από την πόρτα, τότε ο τυφλός μπορεί να την κλείσει με το ελεύθερο χέρι του.

Σκάλες. Ο τυφλός θα πρέπει να κρατήσει το μπράτσο σας με τον ίδιο τρόπο σαν να περπατούσε στην ευθεία. Αρχίστε λέγοντας «σκάλες πάνω» ή «σκάλες κάτω», κι ύστερα πατήστε στο πρώτο σκαλοπάτι. Ο τυφλός θα νιώσει την κίνηση του μπράτσου σας προς τα πάνω ή προς τα κάτω. Θα μπορεί τότε ν’ ακολουθήσει, περπατώντας στο ίδιο ρυθμό με σας, ένα βήμα πιο πίσω. Όταν έχετε ανεβεί ή κατεβεί όλες τις σκάλες, η αλλαγή στη θέση του μπράτσου σας θα γίνει αισθητή κι έτσι θα ξέρει πως δεν υπάρχουν άλλα σκαλοπάτια.

Καρέκλες. Εφαρμόστε μια παρόμοια τεχνική για να καθίσει ο τυφλός στην καρέκλα. Πλησιάστε τη μέση της καρέκλας από μπροστά, από πίσω ή από το πλάι και τοποθετήστε το χέρι σας που καθοδηγεί στην πλάτη της καρέκλας. Αφήστε το σύντροφο σας να γλιστρήσει το χέρι του κατά μήκος του μπράτσου σας και πάνω στην καρέκλα, για να βρει το κάθισμα.

Είναι τεράστια η βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν οι διάφορες οργανώσεις που ασχολούνται με το συγκεκριμένο πρόβλημα της όρασης σας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γκλάσπουλ, Μ. (1985): Τα μάτια: Προβλήματα και θεραπείες, Εκδόσεις Ψυχογιός, Αθήνα.
2. Σαχίνη – Καρδάση, Α., Πάνου, Μ.: Φροντίδα αρρώστων με παθήσεις οφθαλμών» στο 3ο τόμο «Παθολογική και χειρουργική νοσηλευτική: Νοσηλευτικές διαδικασίες», Β’ έκδοση, εκδόσεις Βήτα, Αθήνα, 154 – 201

ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ

Σταυρίδου Αφροδίτη

Απόφοιτος Νοσηλευτικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Μεταπτυχιακά Ψυχικής Υγείας