Γλαύκωμα

του ΧΑΛΚΙΑΔΑΚΗ ΙΩΑΝΝΗ, Β’ Επιμελητής, Β’ Οφθαλμολογική Κλινική, Οφθαλμιατρείο Αθηνών

ΑΘΗΝΑ 2011

Ορισμός

Το γλαύκωμα είναι το όνομα για μια ομάδα παθήσεων του ματιού κατά τις οποίες το οπτικό νεύρο καταστρέφεται και η όραση επιδεινώνεται. Η βλάβη στο οπτικό νεύρο μπορεί να προκλήθηκε από αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι ή από την ευπάθεια του οπτικού νεύρου, ή από τα δύο.

Η έγκαιρη θεραπεία μπορεί να εμποδίσει την απώλεια της όρασης.

Τύποι γλαυκώματος

Χρόνιο γλαύκωμα

Το χρόνιο γλαύκωμα που είναι και ο πιο κοινός τύπος γλαυκώματος αναπτύσσεται πολύ αργά, έτσι ώστε οποιαδήποτε ζημιά στο νεύρο και την όραση γίνεται σταδιακά.

Η βλάβη συνήθως προκαλείται από αύξηση της πίεσης μέσα στο μάτι. Η αύξηση της πίεσης συμβαίνει συνήθως όταν το υγρό (υδατοειδές υγρό) στο μπροστινό μέρος του ματιού (τον πρόσθιο θάλαμο) δεν αποβάλλεται σωστά. Συνήθως η ποσότητα του υγρού που παράγεται αντισταθμίζεται από το ποσό που αποβάλλεται, οπότε η πίεση στο μπροστινό μέρος του ματιού παραμένει σταθερή. Αν τα κανάλια παροχέτευσης (διηθητικός ηθμός), μέσω των οποίων ρέει το υγρό, στενέψουν ή φράξουν, η πίεση στο μάτι αυξάνεται με πολύ αργούς ρυθμούς. Στα αρχικά στάδια της νόσου η πίεση μέσα στο μάτι είναι αυξημένη αλλά το νεύρο και η όραση δεν επηρεάζονται. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται οφθαλμική υπερτονία. Αν δεν ρυθμιστεί όμως η πίεση τελικά μετά την πάροδο άλλοτε άλλου χρόνου βλάπτεται το νεύρο και η όραση και τότε έχουμε γλαύκωμα.

Μια μορφή χρόνιου γλαυκώματος ονομάζεται γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης και μπορεί να συμβεί ακόμα και αν η πίεση στο μάτι είναι εντός των φυσιολογικών ορίων. Πιστεύεται ότι μια κακή παροχή αίματος ή αδυναμία του οπτικού νεύρου αυξάνει την πιθανότητα το νεύρο να υποστεί βλάβη.

Οξύ γλαύκωμα

Επίσης ονομάζεται γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Αυτό συμβαίνει όταν η πίεση στο μάτι σας αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό και πολύ γρήγορα. Η γωνία αποχέτευσης που βρίσκεται μεταξύ του κερατοειδή (το διαφανές κομμάτι στο μπροστινό μέρος του ματιού σας) και την ίριδα (το μέρος που δίνει στο μάτι σας το χρώμα του) στενεύει ξαφνικά. Αυτό εμποδίζει το υγρό να ρέει έξω από το μάτι .

Το οξύ γλαύκωμα τις περισσότερες φορές είναι επώδυνο το μάτι είναι κόκκινο και θα πρέπει να αναζητήσετε άμεσα ιατρική βοήθεια. Μπορεί να προκαλέσει μόνιμη βλάβη στα μάτια εάν δεν αντιμετωπισθεί γρήγορα. Αυτός ο τύπος είναι πολύ λιγότερο συνηθισμένος από το χρόνιο γλαύκωμα.

Δευτεροπαθές γλαύκωμα

Αυτό συμβαίνει ως αποτέλεσμα άλλων παθολογικών καταστάσεων του οφθαλμού, όπως αν τραυματίσετε το μάτι σας ή αν παθαίνετε επαναλαμβανόμενες φλεγμονές σε αυτό. Εάν έχετε διαβήτη, μπορεί να διατρέχετε κίνδυνο να αναπτύξετε ένα είδος δευτεροπαθούς γλαυκώματος που ονομάζεται νεοαγγειακό γλαύκωμα και οφείλεται στην ανάπτυξη παθολογικών αιμοφόρων αγγείων στο μάτι.

Συγγενές γλαύκωμα

Αυτή είναι μια πολύ σπάνια κατάσταση, όπου κάποιος γεννιέται με γλαύκωμα.

Η κατάσταση αυτή συμβαίνει, ενώ τα μάτια του μωρού είναι ακόμη υπό διαμόρφωση. Οι ιστοί στη γωνία του προσθίου θαλάμου δεν έχουν αναπτυχθεί σωστά και αυτό εμποδίζει την εκροή του υγρού από το μάτι. Είναι επείγουσα κατάσταση και απαιτεί γρήγορη χειρουργική αντιμετώπιση αλλιώς το μάτι τυφλώνεται.

Τα συμπτώματα του γλαυκώματος

Στο χρόνιο απλό γλαύκωμα την οφθαλμική υπερτονία ή και στο δευτεροπαθές που είναι οι πιο συνηθισμένες μορφές της νόσου, πιθανώς δεν θα υπάρχουν συμπτώματα έως ότου η όραση επιδεινωθεί σημαντικά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το πρώτο τμήμα της όρασης που επηρεάζεται είναι το εξωτερικό ή περιφερικό οπτικό πεδίο. Η κεντρική όραση, η οποία χρησιμοποιείται για την εστίαση σε ένα αντικείμενο (για παράδειγμα όταν διαβάζετε), συνήθως δεν επηρεάζεται παρά πολύ αργότερα.

Το οξύ γλαύκωμα αντίθετα συνήθως εμφανίζεται πολύ γρήγορα. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• απώλεια της όρασης
• πόνο
• θολή όραση ή ένα φωτοστέφανο γύρω από τα φώτα
• αδιαθεσία ή έμετο
• το λευκό του ματιού μπορεί να φαίνεται κόκκινο

Εάν νομίζετε ότι έχετε μια κρίση οξέως γλαυκώματος, θα πρέπει να πάτε στο νοσοκομείο αμέσως.

Μπορεί να είναι δύσκολο να αναγνωριστούν τα συμπτώματα του συγγενούς γλαυκώματος, αλλά εάν το μωρό έχει μάτια που δακρύζουν, είναι πολύ ευαίσθητα στο φως ή είναι θολά, λευκά, διευρυμένα, να κλείσετε ένα ραντεβού στο γιατρό σας.

Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του γλαυκώματος

Το γλαύκωμα προκαλείται από την αύξηση της πίεσης στο εσωτερικό του ματιού σας ή μια ευπάθεια του οπτικού νεύρου, ή και από τα δύο. Είσαι πιο πιθανό να παρουσιάσετε γλαύκωμα σε μεγαλύτερη ηλικία. Δεν είναι συχνό άνθρωποι κάτω των 40 θα παρουσιάζουν την ασθένεια, αλλά δύο στα 100 άτομα άνω των 40 ετών και πέντε στα 100 άτομα ηλικίας άνω των 70 θα αναπτύξουν κάποιο είδος γλαυκώματος.

Επίσης το οικογενειακό ιστορικό είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Κάποιος με στενούς συγγενείς, όπως ο αδελφός, αδελφή, ο πατέρας ή η μητέρα με γλαύκωμα είναι σε μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν την πάθηση.

Άλλοι παράγοντες που μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητές σας να παρουσιάσετε γλαύκωμα περιλαμβάνουν:

• Εθνικότητα – Το γλαύκωμα είναι πιο κοινή πάθηση σε Αφρο-Αμερικανούς
• Η μεγάλη μυωπία
• Οι διαβητικοί διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο
• Οι ασθενείς που έχουν υποστεί βλάβη στα μάτια ή έκαναν κάποια χειρουργική επέμβαση ματιών διατρέχουν τον κίνδυνο αυτής της επιπλοκής.
• Οι άνθρωποι που λαμβάνουν στεροειδή από το στόμα για μια άλλη ασθένεια ή πρέπει να χρησιμοποιούν οφθαλμικές σταγόνες με στεροειδή διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο γλαυκώματος.

Οι άνθρωποι που εμπίπτουν σε μία ή περισσότερες από τις παραπάνω ομάδες θα πρέπει να έχουν τακτικούς ελέγχους της όρασης (μια φορά ετησίως) συμπεριλαμβανομένων των μετρήσεων της πίεσης στο βολβό του ματιού.

Η διάγνωση του γλαυκώματος

Στο χρόνιο γλαύκωμα ανοικτής γωνίας που είναι και ο πιο συνηθισμένος τύπος μπορεί να μην εμφανιστούν συμπτώματα μέχρι να προκληθεί σημαντική απώλεια της όρασης. Ως εκ τούτου, ο προσυμπτωματικός έλεγχος είναι σημαντικός για την ανίχνευση του γλαυκώματος. Ο οφθαλμίατρος μπορεί να κάνει όλα αυτά κατά τη διάρκεια μιας οφθαλμολογικής εξέτασης ρουτίνας.

Καθώς το γλαύκωμα είναι πιο κοινό, αν είστε άνω των 40 ετών είναι σημαντικό να υπάρχει ένας έλεγχος όρασης τουλάχιστον κάθε δύο έτη μετά την ηλικία αυτή. Είναι επίσης σημαντικό να ελέγχεστε τακτικά, αν είστε σε κίνδυνο να αναπτύξετε γλαύκωμα, όπως όταν έχετε οικογενειακό ιστορικό ή έχετε διαβήτη.

Μια συνηθισμένη οφθαλμιατρική εξέταση συνήθως διαρκεί περίπου 30 λεπτά. Αν φοράτε γυαλιά, πάρτε τα μαζί σας όπως και οποιαδήποτε φάρμακο που παίρνετε.

Υπάρχει μία σειρά εξετάσεων για το γλαύκωμα. Ο οφθαλμίατρός σας μπορεί να κάνει:

• Μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (που ονομάζεται τονομέτρηση)
• Επιθεώρηση της γωνίας αποχέτευσης του οφθαλμού (που ονομάζεται γωνιοσκόπηση)
• Αξιολόγηση του οπτικού νεύρου (που ονομάζεται οφθαλμοσκόπηση).

Όταν υπάρχει υποψία γλαυκώματος μπορεί να απαιτηθούν επιπλέον εξετάσεις όπως:

• Έλεγχο του οπτικού πεδίου του κάθε οφθαλμού
• Παχυμετρία κερατοειδούς
• Απεικόνιση του οπτικού νεύρου και των νευρικών ινών (OCT-GDx-HRT)

Η θεραπεία του γλαυκώματος

Η θεραπεία για το γλαύκωμα έχει ως στόχο να μειώσει την πίεση στο εσωτερικό του ματιού. Έτσι προλαμβάνουμε την απώλεια της όρασης, αν δεν έχει ήδη βλάπτει ή την περαιτέρω απώλεια της όρασης σε ασθενείς που ήδη έχουν χάσει κάποιο τμήμα του οπτικού πεδίου συνεπεία της νόσου. Η θεραπεία δεν μπορεί να αντιστρέψει τυχόν υπάρχουσα βλάβη στο οπτικό νεύρο, οπότε δεν θα βελτιώσει την όρασή σας, εάν αυτή έχει ήδη βλαφτεί.

Οι επιλογές περιλαμβάνουν φάρμακα που δίνονται ως σταγόνες για τα μάτια, θεραπεία με λέιζερ και χειρουργική.

Φάρμακα

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι οφθαλμικών σταγόνων που διατίθενται για τη θεραπεία του γλαυκώματος. Σε αυτές περιλαμβάνονται:

• ανάλογα προσταγλανδίνης που βοηθούν τα εσωτερικά υγρά των ματιών σας να παροχετευτούν πιο γρήγορα
• βήτα-αναστολείς , α-διεγέρτες, και αναστολείς της καρβονικής ανυδράσης που μειώνουν την πίεση στο μάτι σας – επιβραδύνουν την συσσώρευση υγρού, μειώνοντας την παραγωγή του.

Είναι σημαντικό να χρησιμοποιείτε τις συνταγογραφούμενες από τον γιατρό σας οφθαλμικές σταγόνες κάθε μέρα, για να εξασφαλιστεί η σταθερά μειωμένη πίεση στο μάτι. Αν δεν το κάνετε, η πίεση στο μάτι σας θα αυξηθεί και πάλι. Αν λαμβάνεται ήδη αντιγλαυκωματικά κολλύρια θα πρέπει όταν μετράται η ενδοφθάλμια πίεση να μην έχετε διακόψει τα κολλύρια γιατί αυτό που ενδιαφέρει σε έναν ασθενή που ενσταλάζει κολλύρια είναι αν η πίεση μειώνεται μετά την ενστάλαξη των κολλυρίων.

Υπάρχουν διαφορετικές παρενέργειες, για κάθε τύπο του φαρμάκου. Ρωτήστε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας για περισσότερες πληροφορίες. Αν νομίζετε ότι το φάρμακο προκαλεί παρενέργεια, μιλήστε με το γιατρό σας το συντομότερο δυνατό. Αυτός ή αυτή μπορεί να σας συμβουλεύσει και εφόσον κριθεί αναγκαίο μπορεί να συνταγογραφήσει ένα διαφορετικό φάρμακο ή να σκεφθεί κάποια διαφορετική μορφή θεραπείας.

Χειρουργική

Laser θεραπεία

Το λέιζερ μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ανοίξει τις τρύπες στο αποχετευτικό σύστημα και να βοηθήσει το υγρό να παροχετευθεί από το μάτι σας ή να σταματήσει το μάτι σας να παράγει τόσο υγρό.

Η διαδικασία είναι συνήθως γρήγορη και προκαλεί λίγη ταλαιπωρία. Αυτό μπορεί να γίνει με τοπική αναισθησία και θα είστε σε θέση να πάτε στο σπίτι την ίδια ημέρα. Η επιτυχία αυτού του είδους της θεραπείας ποικίλλει από άτομο σε άτομο, και ίσως χρειαστεί να συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε σταγόνες για τα μάτια μετά τη θεραπεία με λέιζερ.

Τραμπεκουλεκτομή

Μπορεί να είναι απαραίτητο να υποβληθείτε σε χειρουργική επέμβαση, εάν τα φάρμακα και / ή η θεραπεία με λέιζερ δεν έχουν μειώσει την πίεση στο μάτι σας.

Υπάρχει μια σειρά επεμβάσεων και η πιο συχνή είναι η τραμπεκουλεκτομή. Σε αυτή την επέμβαση ένα μικρό άνοιγμα δημιουργείται στο τοίχωμα του ματιού σας το οποίο καλύπτεται από μια μικρή πόρτα που λειτουργεί σαν καταπακτή. Το υδατοειδές υγρό παροχετεύεται μέσω αυτής της καταπακτής από το εσωτερικό του ματιού σε μια μικρή φουσκάλα κάτω από το άνω βλέφαρο. Η επέμβαση μπορεί να γίνει υπό τοπική ή γενική αναισθησία. Είναι αρκετά επιτυχής επέμβαση αλλά ο οργανισμός έχει την τάση να κλείνει με ουλώδη ιστό αυτό το άνοιγμα οπότε η αποτελεσματικότητα της μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου. Όπως κάθε χειρουργική επέμβαση έχει και αυτή τις επιπλοκές της οι κυριότερες από τις οποίες είναι η μεγάλη ελάττωση της πίεσης που επηρεάζει την όραση και η λοίμωξη.

Σε δύσκολες περιπτώσεις και επανεεπεμβάσεις χρησιμοποιούνται οι βαλβίδες που είναι συσκευές που τοποθετούνται μόνιμα στο εξωτερικό του ματιού και με ένα σωληνάκι συνδέονται με το εσωτερικό (τον πρόσθιο θάλαμο) και παροχετεύουν το υγρό του ματιού από το εσωτερικό με ελεγχόμενο τρόπο.