Επιτροπή Όρασης – SIGHT FIRST Θ 117Α «ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΛΕΣΧΩΝ LIONS» (χορηγία «ΛΕΣΧΗΣ L10NS ΑΘΗΝΩΝ ΑΘΜΟΝΟΝ»).

SIGHT FIRST COMM., DISTRICT 117Α «INTERNATlONAL ASSOCIATlON OF LIONS CLUBS», (Sponsored by the «ATHENSL10NS CLUB ΑΤΗΜΟΝΟΝ»).

ΑΘΗΝΑ 2000

Οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν θεοποιήσει το Φως σε συνδυασμό με την όραση και τόση σημασία απέδιδαν σ’ αυτή τη σχέση, ώστε θεωρούσαν ότι «η ζωή είναι ισότιμη με την όραση» (το ζην είναι ισότιμο του οράν). Παράλληλα απέδωσαν στον ωραιότερο Θεό του Ολύμπου τον Φοίβο Απόλλωνα την προστασία της ανθρώπινης όρασης και ανήγαγαν σε θαυμάσιους μύθους όλα τα φυσικά φαινόμενα! Ο θεοποιημένος Ήλιος, η αιώνια πηγή του φωτός βλέπει τα πάντα (πανδερκής) και ως εκ τούτου ταυτίζεται με τη γνώση. Οι θεοί του Ολύμπου ζουν μέσα στο φώς και η όραση ταυτίζεται με τη γνώση και την αλήθεια, διότι ο άνθρωπος που βλέπει καλά, γνωρίζει καλύτερα! Η θαυμάσια Ελληνική φαντασία θεοποίησε την αυγή στο πρόσωπο της Ιούς και το ουράνιο τόξο στο πρόσωπο της Ίριδος, η οποία συνδέει τον ουρανό με τη γη, δηλαδή τους Θεούς με τους ανθρώπους!

Η διαύγεια του Αττικού Φωτός και αιθέρος και η λαμπρότητα των χρωμάτων της Ελληνικής Φύσης ήσαν τα κίνητρα της δημιουργίας της Ελληνικής Ποίησης και Φιλοσοφίας, αλλά και οι πηγές της έμπνευσης της Κλασσικής Ελληνικής Τέχνης, την οποία χαρακτηρίζει η «οπτική συμμετρία».

Ο «οφθαλμός» και η «όραση» κυριαρχούν στην αρχαία ελληνική σκέψη! Στα Ομηρικά έπη, το πρώτο γραπτό κείμενο στην ελληνική ιστορία, γίνεται η πρώτη αναφορά της λέξεως «οφθαλμός», όρος ο οποίος παρέμεινε δια μέσου των αιώνων αμετάβλητος. Στα Ομηρικά έπη, ιδιαίτερα στην Ιλιάδα γίνεται μνεία για τα πολεμικά τραύματα των οφθαλμών των ηρώων του Τρωικού Πολέμου. Ο Όμηρος επίκτητα τυφλός ο ίδιος σε μεγάλη ηλικία, υπεστήριζε ότι η όραση επιτελείται διά  ακτινών «λεπτοφυούς πυρός», το οποίο εκπέμπεται από το εσωτερικό του οφθαλμού προς τα έξω. Η συχνότερα αναφερόμενη αναπηρία του ανθρώπου στην αρχαία Ελληνική Τραγωδία είναι η τυφλότητα! Στην τραγωδία «Ιφιγένεια εν Αυλίδι» του Ευριπίδη οι ήρωες που πεθαίνουν αποχαιρετούν την ήλιο και το φως της ημέρας, διότι «το φως είναι το γλυκύτερο πράγμα που βλέπουν οι άνθρωποι». Η τυφλότητα ήταν προσφιλής ποινή τιμωρίας των θεών του Ολύμπου στης θνητούς. Παράδειγμα ο τυφλός μάντης Τειρεσίας, τον οποίον οι Θεοί σε αντιστάθμισμα της θεϊκής τιμωρίας, τον προίκισαν με το θείο χάρισμα της προφητείας, όπως προίκισαν τον Όμηρο με το χάρισμα του λόγου. Ο αυτοτυφλωθής Οιδίπους οδηγείται από την κόρη του Αντιγόνη και ο θεός Ποσειδών, εκδικούμενος τον Οδυσσέα για την τύφλωση του υιού του Κύκλωπα Πολύφημου, μακραίνει το ταξίδι της επιστροφής του Ήρωα στην Ιθάκη.

Το αστείρευτο όμως Ελληνικό πνεύμα δεν παρέμεινε μόνον στη σφαίρα της Μυθολογίας, όσον αφορά στην ερμηνεία του φαινομένου της ανθρώπινης όρασης! Μεταξύ των Πυθαγορείων, Προσωκρατικών και Κλασσικών Ελλήνων Φιλοσόφων που διετύπωσαν θεωρίες για την ερμηνεία της δημιουργίας της όρασης ξεχωρίζουν οι θεωρίες των εξής φιλοσόφων και ερευνητών:

1) Ο Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης (570 – 500 π.Χ.), Πυθαγόρειος φιλόσοφος, θεμελιωτής της Ελληνικής Ιατρικής, ο πρώτος που έκανε ανατομικές μελέτες του οφθαλμού σε ζώα και περιέγραψε το οπτικό νεύρο και συσχέτισε τα αισθητήρια όργανα με τον εγκέφαλο. Για την «ερμηνεία της όρασης» υπέθεσε την ύπαρξη «εσωτερικού πυρός» εντός του οφθαλμού, το οποίο «εκβάλλεται» προς τα έξω.

2) Ο Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος (494 – 434 π.Χ.), πίστευε ότι ο οφθαλμός αποτελείται από «Ύδωρ» και «Πυρ» και ότι η οπτική αίσθηση δημιουργείται από την αλληλοεπίδραση μεταξύ του εξωτερικού πυρός κα του εσωτερικού πυρός (θεωρία «του διφυούς της οράσεως»).

3) Ο Δημόκριτος από τα Άβδηρα (460 – 370 π.Χ.) μαζί με το διδάσκαλο του τον Λεύκιππο, πρώτος υπεστήριξε ότι το φως είναι μία ενέργεια αποκλειστικώς εξωτερικής προελεύσεως. Πίστευε ότι η οπτική αίσθηση δημιουργείται από την αλληλοεπίδραση λεπτών  «Υλικών εικονίων» (φωσφαινίων ή ειδωλίων), που συνίστανται από «άτομα» ευρισκόμενα στον αέρα, τα οποία ταξιδεύουν και αντιδρούν με το «εσωτερικό φως» του οφθαλμού.

4) Ο Πλάτων (427 – 347 π.Χ.) στο έργο του «Τίμαιος» αναφέρει ότι «οι ακτίνες του φωτός» εκπέμπονται από τον οφθαλμό (το οπτικό πυρ) και σχηματίζουν με «το εξωτερικό φως» (το ρευστό πυρ) το «σώμα της οράσεως» (τον οπτικό κώνο), το οποίο ανακλώμενο ξανά στον οφθαλμό μεταφέρεται στον εγκέφαλο, θέτοντας έτσι τις βάσεις της «αισθητηριακής υποδοχής» (sensory perception) του φωτός. Ανάλογα με την αναλογία της μίξεως των σωματιδίων του «οπτικού πυρός» και του «ρευστού πυρός», δημιουργείται η αίσθηση των χρωμάτων.

5) Ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.), απέρριπτε, όπως και ο Δημόκριτος, «το οπτικό πύρ» ως αιτία δημιουργίας της οράσεως και παρεδέχετο την διείσδυση των φωτεινών ακτίνων από τον εξωτερικό κόσμο εντός των οφθαλμών, όπου δημιουργείτο το φαινόμενο του «μετασχηματισμού» των φωτεινών ακτίνων (deformation phosρhenes) με την εξήγηση της «αυτοαναλαμπής» (self Πreflection) εντός του οφθαλμού.

6) Ο Ηρόφιλος (10 ήμισυ του 3ου Π.Χ. αιώνα), είναι ο πρώτος ο οποίος ανέταμε το ανθρώπινο σώμα και θεωρείται θεμελιωτής της περιγραφικής ανατομικής. Στο έργο του «Περί Οφθαλμών» περιγράφει πρώτος τον αμφιβληστροειδή, το υαλοειδές, το ακτινωτό σώμα και το κεντρικό νευρικό σύστημα και τη σχέση του με τους οφθαλμούς.

7) Ο Ερασίστρατος (10 ήμισυ του 3ου π.Χ. αιώνα) περιγράφει τη σύζευξη των οπτικών νεύρων και αναφέρει στις ανατομικές μελέτες του για πρώτη φορά τον αγγειοβριθή χιτώνα του οφθαλμού, τον χοριοειδή.

8) Ο Ευκλείδης (306 – 283 π.Χ.), έθεσε πρώτος μέσω των μαθηματικών τα θεμέλια της «Γεωμετρικής Οπτικής» και το έργο του «0πτικά», είναι το πρώτο βιβλίο που αναφέρεται στο φως και στη σχέση του με την όραση.

 Δεν είναι υπερβολή να θεωρήσουμε ότι: η «Αρχαία Ελληνική σκέψη», όπως αυτή «εκφράσθηκε» στην ποίηση, στις τραγωδίες, στην τέχνη και στις «θεωρίες» των Φιλοσόφων της «περί Οράσεως», απετέλεσε τη βάση της «Οπτικής Επιστήμης», η οποία θεμελιώθηκε ως τοιαύτη αιώνες μετά!

Δρ. Μαριάννα Τσίρου, οφθαλμίατρος, Πρόεδρος «ΕΠΙ· ΤΡΟΠΗΣ ΟΡΑΣΗΣ • SIGHT FIRST Θ 117Α» της «ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΣ ΛΕΣΧΩΝ LIONS».

Το παρόν έντυπο εκδόθηκε με την χορηγία της «ΛΕΣΧΗΣ LIONS ΑΘΗΝΩΝ ΑΘΜΟΝΟΝ».

Summary

The Ancient Greeks first deified the «Iight» ίη the face of their God «Apollon» and believed that the «bright physical phenomena» had divine origin! The «Iight», the «vision» and the «blindness» constituted for the Greeks the source of inspiration and creation for their religion, the poetry and the tragedies.

Ιn the «Homeric Epics» is found for first time the term «0φθαλμός», which has remained throughout the years unchanged. The Greek philosophers were the first that had theories about the «light» and the explanation of the function of the «vision». The first who tried to explain the «optical function» was the Pythagorean philosopher and doctor Alcmaeon of Croton who reported that the «internal Iight» from the eye «ejects» outside for the purpose of vision. The philosophers Empedocles, Democritus and Aristotle believed that efferent light is emitted from the eye and a «cone of vision» is formed by interaction with the external light. The philosopher Plato also conceived the idea of internal light generated ίη the eye for transmission of light to the brain, that means the «sensory perception» of the light. It becomes apparent that the «Early Greek theories of vision» that considerably developed the Greek philosophers constituted the basis for the evolution of «Optical Science» by the later physicians.

ΜΑRΙΑΝΝΑ TSIROU MD, OphthalmoIogist, «SIGHT FIRST» Chairman District 117Α of the «IΝΤΕRΝΑΤIONAL ASSOCIATlON OF LIONS CLUBS»

Sponsored by the «ATHENS LIONS CLUB ΑΤΗΜΟΝΟΝ».